Giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng - kinh nghiệm của Hàn Quốc và gợi mở cho Việt Nam

Tham nhũng là một trong những thách thức nghiêm trọng đối với sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia, làm suy giảm niềm tin xã hội, cản trở tiến trình cải cách và gây tổn hại đến hiệu quả quản trị công. Trong bối cảnh đó, giáo dục liêm chính được xem là giải pháp căn cơ, góp phần hình thành chuẩn mực đạo đức, nuôi dưỡng giá trị trung thực và trách nhiệm xã hội ngay từ trong hệ thống giáo dục. Nhiều quốc gia đã chủ động lồng ghép nội dung giáo dục liêm chính vào chương trình học để xây dựng nền tảng văn hóa chống tham nhũng vững chắc.

Hàn Quốc là một ví dụ điển hình cho nỗ lực kết hợp giữa giáo dục liêm chính và cải cách thể chế trong phòng, chống tham nhũng. Từ một quốc gia từng đối mặt với nhiều bê bối tham nhũng, Hàn Quốc đã đạt được những chuyển biến tích cực nhờ chiến lược toàn diện và bền vững. Trên cơ sở kinh nghiệm của Hàn Quốc trong giáo dục liêm chính có thể rút ra những gợi mở phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả phòng, chống tham nhũng thông qua giáo dục tại Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.

1. Về giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng

Giáo dục liêm chính là quá trình truyền đạt và hình thành những giá trị đạo đức và nhận thức về sự trong sạch, minh bạch, công bằng trong hành động và quyết định của mỗi cá nhân. Giáo dục liêm chính không chỉ đơn thuần là việc giảng dạy các kiến thức lý thuyết về đạo đức, pháp luật, mà còn là việc giúp con người nhận thức rõ ràng về các giá trị xã hội, những tác động của các hành vi thiếu liêm chính đối với bản thân và cộng đồng. Giáo dục liêm chính có vai trò quan trọng trong việc xây dựng xã hội công bằng, lành mạnh, không chỉ giúp mỗi cá nhân tự nhận thức và rèn luyện bản thân mà còn tạo ra môi trường sống và làm việc với những chuẩn mực đạo đức rõ ràng, từ đó thúc đẩy sự phát triển chung của đất nước. Trong bối cảnh hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của các mối quan hệ xã hội và kinh tế, việc giáo dục về liêm chính là hết sức cần thiết để phòng ngừa và hạn chế các hành vi tham nhũng trong xã hội.

Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi⁽¹⁾. Phòng, chống tham nhũng là quá trình liên tục và toàn diện nhằm ngăn ngừa và đấu tranh chống lại các hành vi tham nhũng, bảo vệ tính công bằng, minh bạch và liêm chính trong mọi hoạt động của tổ chức, cơ quan nhà nước và xã hội.

Giáo dục liêm chính và phòng, chống tham nhũng có mối quan hệ mật thiết, tác động lẫn nhau. Giáo dục liêm chính không chỉ trang bị kiến thức giúp nắm rõ những quy định pháp luật về phòng, chống tham nhũng mà còn trang bị kỹ năng, thái độ và phẩm chất cần thiết để cá nhân, nhất là cán bộ, công chức không bị cám dỗ bởi tham nhũng. Ngược lại, phòng, chống tham nhũng cũng đóng vai trò thúc đẩy giáo dục liêm chính, bởi khi tham nhũng bị lên án mạnh mẽ và xử lý nghiêm khắc, sẽ tạo ra một môi trường xã hội không dung thứ cho hành vi tham nhũng, từ đó thúc đẩy việc phát triển các chương trình giáo dục liêm chính tại các trường học, cơ quan, tổ chức, đơn vị. Do đó, giáo dục liêm chính và phòng, chống tham nhũng luôn là những yếu tố bổ sung, hỗ trợ lẫn nhau, tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của xã hội.

2. Kinh nghiệm của Hàn Quốc trong giáo dục liêm chính góp phần phòng chống tham nhũng

Thời gian qua, với những nỗ lực không ngừng, Hàn Quốc đã thành công trong việc xây dựng một xã hội có nền tảng đạo đức vững mạnh, góp phần đáng kể vào công tác phòng, chống tham nhũng trong các lĩnh vực khác của đời sống xã hội. Giáo dục liêm chính là một trong những yếu tố quan trọng trong công cuộc phòng, chống tham nhũng và Hàn Quốc là một trong những quốc gia đi đầu trong việc xây dựng hệ thống giáo dục như vậy. Hàn Quốc, với kinh nghiệm lâu dài, thành công trong việc cải cách giáo dục và đấu tranh chống tham nhũng, đã chứng minh rằng giáo dục là công cụ hiệu quả trong việc giảm thiểu và ngăn ngừa tham nhũng.

Câu chuyện thành công của Hàn Quốc trong giáo dục liêm chính, phòng, chống tham nhũng có thể là gợi mở kinh nghiệm cho một số quốc gia trong đó có Việt Nam để áp dụng trong công tác phòng, chống tham nhũng, cụ thể:

Thứ nhất, Hàn Quốc chú trọng thực hiện chính sách giáo dục liêm chính gắn với chính sách phòng, chống tham nhũng quốc gia

Chính sách giáo dục liêm chính và phòng, chống tham nhũng của Hàn Quốc là một phần trong chiến lược phát triển quốc gia, nhằm xây dựng một xã hội trong sạch, công bằng và phát triển bền vững. Những chính sách này không chỉ tập trung vào việc ngăn chặn tham nhũng trong khu vực công mà còn tạo ra nền tảng đạo đức vững chắc cho thế hệ tương lai thông qua giáo dục. Hàn Quốc chú trọng giáo dục về đạo đức, liêm chính ngay từ thế hệ trẻ. Ở giai đoạn tiểu học, học sinh đã được giáo dục về các giá trị cơ bản như trung thực, công bằng và trách nhiệm. Các chương trình học không chỉ dạy lý thuyết mà còn khuyến khích học sinh thực hành những giá trị này trong cuộc sống hàng ngày. Hệ thống giáo dục Hàn Quốc đặc biệt chú trọng phát triển những phẩm chất đạo đức như tôn trọng, sự trung thực và lòng yêu nước.

Hàn Quốc đã thực hiện nhiều biện pháp mạnh mẽ để phòng ngừa tham nhũng trong khu vực công. Một trong những biện pháp quan trọng là việc xây dựng các cơ chế giám sát và báo cáo tham nhũng minh bạch. Các cơ quan nhà nước phải tuân thủ các quy định về minh bạch trong công việc và báo cáo tài chính. Chính phủ Hàn Quốc cũng thiết lập các cơ quan độc lập chuyên trách về phòng, chống tham nhũng, như Ủy ban Phòng, chống tham nhũng (Korea Anti-Corruption and Civil Rights Commission - KACC), có nhiệm vụ giám sát, điều tra và xử lý các hành vi tham nhũng.

Chính phủ Hàn Quốc đã tạo ra một sự liên kết chặt chẽ giữa chính sách giáo dục và chính sách phòng, chống tham nhũng quốc gia. Bằng cách giáo dục thế hệ trẻ về liêm chính ngay từ những năm tháng đầu đời, cùng với các biện pháp pháp lý và giám sát nghiêm ngặt trong khu vực công, Hàn Quốc đã tạo ra một môi trường xã hội có tính minh bạch cao, góp phần giảm thiểu tham nhũng. Chính sách giáo dục giúp xây dựng nền tảng đạo đức cho mỗi công dân, trong khi các chính sách phòng, chống tham nhũng giúp duy trì tính công bằng và minh bạch trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Thứ hai, Hàn Quốc xây dựng môi trường giáo dục công bằng, giáo dục liêm chính bắt đầu từ trường học

Hệ thống giáo dục Hàn Quốc đặc biệt chú trọng đến sự công bằng, đảm bảo rằng mọi học sinh, dù xuất thân từ gia đình nào, đều có cơ hội tiếp cận nền giáo dục chất lượng như nhau. Chính sách giáo dục của quốc gia này hướng đến việc giảm thiểu sự phân biệt giữa các khu vực, tầng lớp xã hội hay các nhóm dân tộc khác nhau. Các kỳ thi tuyển sinh, dù ở cấp độ nào, đều được thực hiện một cách minh bạch và công bằng, giúp học sinh không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài như quan hệ cá nhân hay tài chính. Môi trường học tập tại các trường học Hàn Quốc cũng được thiết kế để khuyến khích sự tôn trọng, công bằng và hợp tác. Học sinh được học cách làm việc nhóm, tôn trọng ý kiến của người khác và giải quyết xung đột một cách hòa bình giúp tạo ra không gian học tập lành mạnh và công bằng, nơi mà mọi học sinh đều có cơ hội phát triển hết khả năng của mình.

Giáo dục liêm chính bắt đầu từ trường học là một phần quan trọng trong chiến lược phòng, chống tham nhũng của Hàn Quốc. Chính phủ và các cơ sở giáo dục của Hàn Quốc đã nhận thức rằng để xây dựng một xã hội không tham nhũng và công bằng, việc rèn luyện phẩm hạnh và đạo đức ngay từ khi còn học sinh là vô cùng cần thiết. Hàn Quốc đã tích hợp giáo dục liêm chính vào nhiều môn học chính thức trong chương trình giảng dạy. Các môn học về đạo đức, xã hội học và công dân học không chỉ dạy về lý thuyết mà còn khuyến khích học sinh phản ánh và thảo luận về những vấn đề liên quan đến đạo đức, pháp luật và tham nhũng trong xã hội.

Giáo dục liêm chính ở Hàn Quốc bắt đầu ngay từ những năm học đầu tiên, với việc khuyến khích học sinh thực hiện các bài kiểm tra, thi cử một cách trung thực. Hệ thống giáo dục Hàn Quốc có các quy định rất nghiêm ngặt về hành vi gian lận trong thi cử, học sinh được dạy rằng gian lận không chỉ làm giảm giá trị bản thân mà còn ảnh hưởng đến sự công bằng trong cộng đồng. Các trường học thường xuyên tổ chức các chiến dịch tuyên truyền về tính trung thực và cách thức đối phó với cám dỗ gian lận trong học tập. Một phần quan trọng của giáo dục liêm chính tại Hàn Quốc là việc khuyến khích học sinh phát triển ý thức trách nhiệm xã hội. Các hoạt động ngoại khóa và dự án cộng đồng như các chiến dịch bảo vệ môi trường hoặc giúp đỡ người nghèo, được tổ chức trong trường học để học sinh hiểu rằng mỗi cá nhân đều có trách nhiệm đối với xã hội và cộng đồng.

Thứ ba, Hàn Quốc thực hiện các quy định chặt chẽ và giám sát trong giáo dục

Chính phủ Hàn Quốc cũng thực hiện nhiều biện pháp mạnh mẽ để đảm bảo rằng hệ thống giáo dục và các cơ quan công quyền luôn minh bạch và không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tham nhũng. Hệ thống thi cử và tuyển sinh ở Hàn Quốc được thực hiện một cách rất nghiêm ngặt và minh bạch. Mỗi năm, kỳ thi đại học (Suneung) – kỳ thi quan trọng nhất đối với học sinh trung học – được tổ chức với một quy trình rõ ràng và công bằng. Quy định về tuyển sinh, tuyển chọn giáo viên và công chức trong ngành giáo dục luôn được giám sát kỹ lưỡng, không cho phép có sự thiên vị hoặc lạm dụng quyền lực trong quá trình thi cử. Các biện pháp kiểm soát an ninh trong các kỳ thi, từ kiểm tra nhận dạng đến giám sát chặt chẽ trong các phòng thi, giúp đảm bảo sự công bằng và ngăn chặn gian lận.

Hàn Quốc có các cơ quan và tổ chức độc lập để giám sát và đánh giá chất lượng giáo dục. Bộ Giáo dục Hàn Quốc thực hiện các cuộc thanh tra và kiểm tra định kỳ đối với các trường học, từ cấp tiểu học đến đại học, nhằm đảm bảo rằng các trường học tuân thủ đầy đủ các quy định về chương trình giảng dạy, tiêu chuẩn giáo dục, điều kiện cơ sở vật chất. Những đánh giá này không chỉ giúp cải thiện chất lượng giáo dục mà còn phát hiện và xử lý kịp thời những sai phạm trong hệ thống. Để duy trì tính công bằng và phòng ngừa hành vi tham nhũng trong giáo dục, Hàn Quốc có hệ thống giám sát chặt chẽ.

Hàn Quốc đã tích cực áp dụng các công cụ công nghệ để phát hiện và ngăn ngừa tham nhũng, tạo ra một hệ thống giám sát minh bạch và hiệu quả. Các công nghệ này không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ tham nhũng mà còn nâng cao tính công khai và trách nhiệm trong các cơ quan công quyền. Một trong những công cụ quan trọng trong công tác phòng, chống tham nhũng ở Hàn Quốc là các nền tảng giám sát trực tuyến và các hệ thống báo cáo tham nhũng. Công dân có thể sử dụng các ứng dụng di động hoặc website của các cơ quan như Ủy ban Chống Tham nhũng và Quyền lợi công cộng (ACRC) để báo cáo các hành vi tham nhũng, lạm dụng quyền lực, hoặc các vi phạm trong khu vực công. Các nền tảng này cho phép người dân và nhân viên nhà nước gửi báo cáo ẩn danh, giúp tạo ra môi trường an toàn để tố giác tham nhũng mà không sợ bị trả thù. Hàn Quốc áp dụng các hệ thống quản lý dữ liệu công khai để tăng cường tính minh bạch trong các giao dịch và hoạt động của chính phủ.

Các cơ quan công quyền phải công khai thông tin về ngân sách, chi tiêu công, hợp đồng và các hoạt động khác liên quan đến ngân sách nhà nước. Công dân có thể truy cập vào những dữ liệu này để kiểm tra, giám sát và phát hiện những dấu hiệu bất thường, giúp phát hiện sớm các hành vi tham nhũng và sử dụng tài nguyên công sai mục đích. Blockchain đang dần được áp dụng tại Hàn Quốc trong việc bảo vệ tính minh bạch của các giao dịch tài chính và quản lý tài sản công. Công nghệ này cho phép lưu trữ các dữ liệu một cách không thể thay đổi và minh bạch, giúp ngăn ngừa việc thao túng hoặc sửa đổi thông tin. Việc ứng dụng Blockchain trong các hợp đồng chính phủ hoặc giao dịch công giúp giảm thiểu nguy cơ tham nhũng, đồng thời tăng cường niềm tin của người dân vào sự trong sạch của các hoạt động công. Hàn Quốc sử dụng công nghệ phân tích dữ liệu lớn để phát hiện những bất thường trong các giao dịch tài chính và hành vi của cán bộ công chức. Các công cụ phân tích này có thể quét qua các dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau (như ngân hàng, thuế, hợp đồng công) để phát hiện ra các mô hình hoặc hành vi đáng ngờ, chẳng hạn như chi tiêu không hợp lý hoặc những khoản thanh toán không có lý do chính đáng. Hệ thống này giúp nhanh chóng phát hiện các dấu hiệu tham nhũng và có thể kịp thời đưa ra các biện pháp can thiệp.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (machine learning) đang được áp dụng trong việc phát hiện các hành vi gian lận và tham nhũng. AI có khả năng phân tích một lượng lớn dữ liệu để tìm ra các dấu hiệu hoặc hành vi không bình thường trong các giao dịch tài chính, quy trình hành chính và các hoạt động khác. Việc ứng dụng AI giúp tăng cường khả năng giám sát và phân tích, từ đó phát hiện tham nhũng một cách hiệu quả và nhanh chóng hơn.

Thứ tư, Hàn Quốc thực hiện nhiều chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về liêm chính và phòng, chống tham nhũng

Hàn Quốc đã thực hiện nhiều chiến dịch mạnh mẽ để nâng cao nhận thức cộng đồng về liêm chính và phòng, chống tham nhũng, nhằm tạo ra một xã hội trong sạch, công bằng và minh bạch. Những chiến dịch này không chỉ giúp tăng cường sự hiểu biết về các vấn đề liên quan đến tham nhũng mà còn khuyến khích sự tham gia tích cực của công dân trong công cuộc xây dựng một hệ thống giáo dục và xã hội không tham nhũng.

Hàn Quốc sử dụng truyền thông đại chúng để nâng cao nhận thức về tham nhũng và liêm chính. Các chiến dịch truyền thông này bao gồm các chương trình truyền hình, phim tài liệu, bài viết trên báo chí, và quảng cáo công cộng nhằm giáo dục người dân về các nguy cơ của tham nhũng và cách thức phòng ngừa. Thông qua những chiến dịch này, công dân được khuyến khích tham gia vào việc báo cáo các hành vi tham nhũng và bất kỳ sự vi phạm nào có thể xảy ra trong cộng đồng. Các chiến dịch cũng nhấn mạnh vai trò của mỗi cá nhân trong việc duy trì một xã hội minh bạch và công bằng.

Một trong những chiến dịch nổi bật của Hàn Quốc là chương trình “Liêm chính cho mọi công dân” (Integrity for All Citizens). Chương trình này nhằm thúc đẩy nhận thức về tầm quan trọng của liêm chính trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, từ chính trị, kinh tế đến giáo dục và các dịch vụ công, bao gồm việc phát động các cuộc thi, cuộc vận động và chương trình đào tạo nhằm khuyến khích mọi công dân hành động trung thực và có trách nhiệm trong các mối quan hệ xã hội của mình.

Hệ thống giáo dục tại Hàn Quốc không chỉ tập trung vào việc giảng dạy kiến thức mà còn đề cao các giá trị đạo đức, trong đó liêm chính đóng vai trò quan trọng. Mô hình giáo dục liêm chính không chỉ giới hạn trong phạm vi học sinh mà còn mở rộng đến phụ huynh và cộng đồng, tạo nên một môi trường xã hội đồng nhất, nơi mọi cá nhân đều có ý thức trách nhiệm trong việc duy trì sự công bằng và minh bạch. Bên cạnh đó, Hàn Quốc còn chú trọng đến sự tham gia của cộng đồng trong quá trình xây dựng một môi trường liêm chính. Các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và chính quyền địa phương cùng hợp tác trong việc thúc đẩy các chiến dịch nâng cao nhận thức, tổ chức diễn đàn thảo luận về đạo đức và trách nhiệm xã hội.

3. Một số gợi mở cho Việt Nam từ kinh nghiệm giáo dục liêm chính, phòng chống tham nhũng của Hàn Quốc

Kinh nghiệm của Hàn Quốc trong giáo dục liêm chính đã góp phần quan trọng trong công tác phòng, chống tham nhũng, tạo ra một xã hội trong sạch và minh bạch. Việc học tập kinh nghiệm từ Hàn Quốc và áp dụng phù hợp với bối cảnh Việt Nam sẽ giúp nâng cao hiệu quả phòng chống tham nhũng, góp phần xây dựng một xã hội minh bạch và phát triển bền vững.

Một là, tăng cường tích hợp hơn nữa giáo dục liêm chính vào hệ thống giáo dục chính quy. Hàn Quốc đã thành công trong việc đưa giáo dục liêm chính vào chương trình học từ tiểu học đến đại học. Việt Nam có thể phát triển bằng cách bổ sung thêm, tăng dung lượng các nội dung về đạo đức công vụ, minh bạch, trách nhiệm xã hội vào các môn học như giáo dục công dân, pháp luật và đạo đức nghề nghiệp. Việc tiếp tục xây dựng các chương trình học mang tính thực tiễn cao, kết hợp bài học tình huống, thảo luận nhóm và các hoạt động ngoại khóa giúp học sinh, sinh viên nhận thức rõ ràng hơn về hậu quả của tham nhũng và tầm quan trọng của liêm chính trong đời sống.

Hai là, cần đổi mới nội dung giảng dạy về giáo dục liêm chính góp phần phòng chống tham nhũng. Hiện nay, giáo dục liêm chính chủ yếu mang tính lý thuyết, chưa có nhiều tình huống thực tế. Hàn Quốc đã tích hợp nội dung liêm chính vào nhiều môn học và sử dụng các bài học cụ thể từ các vụ việc tham nhũng để phân tích nguyên nhân, tác động và cách phòng tránh. Việt Nam có thể học tập bằng cách bổ sung nội dung liên quan đến đạo đức công vụ, trách nhiệm giải trình, quyền tiếp cận thông tin minh bạch vào chương trình giáo dục công dân và pháp luật. Đồng thời, cần xây dựng kho tài liệu thực tiễn, đưa ra các mô hình phòng chống tham nhũng điển hình để học sinh, sinh viên hiểu rõ tác động của tham nhũng.

Ba là, tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục liêm chính góp phần phòng chống tham nhũng. Thay vì chỉ giảng dạy lý thuyết, giáo dục liêm chính cần được thực hiện thông qua các phương pháp tương tác như thảo luận nhóm, mô phỏng phiên tòa xét xử tham nhũng, đóng vai xử lý tình huống. Hàn Quốc còn tổ chức các hoạt động ngoại khóa như cuộc thi tranh biện về liêm chính, chiến dịch “Học sinh trung thực” để khuyến khích học sinh, sinh viên tham gia thực hành đạo đức liêm chính trong đời sống hàng ngày. Việt Nam có thể áp dụng các mô hình này để tạo hứng thú học tập và nâng cao hiệu quả giáo dục liêm chính.

Bốn là, thiết lập cơ chế giám sát và thực thi nghiêm minh hơn trong giáo dục. Hàn Quốc duy trì một hệ thống giám sát chặt chẽ đối với kỳ thi, tuyển sinh và hoạt động đào tạo nhằm ngăn chặn gian lận và tham nhũng. Việt Nam có thể cải thiện tính minh bạch bằng cách ứng dụng công nghệ vào quản lý thi cử, tuyển dụng giáo viên, đánh giá học sinh và giám sát tài chính trong ngành giáo dục. Việc thành lập các cơ quan độc lập để kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm một cách khách quan sẽ giúp tăng cường niềm tin vào hệ thống giáo dục.

Năm là, tăng cường truyền thông và sự tham gia của xã hội. Hàn Quốc triển khai nhiều chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng về liêm chính thông qua truyền thông, hội thảo và các chương trình giáo dục. Việt Nam có thể đẩy mạnh các chiến dịch truyền thông về phòng chống tham nhũng, khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức xã hội và người dân vào việc giám sát công tác phòng chống tham nhũng. Các hoạt động ngoại khóa, diễn đàn đối thoại về liêm chính và trách nhiệm công dân nên được tổ chức thường xuyên để tạo ra môi trường học tập và làm việc trong sạch.

Như vậy, những bài học kinh nghiệm từ Hàn Quốc trong giáo dục liêm chính có giá trị to lớn không chỉ đối với quốc gia này mà còn có thể được áp dụng rộng rãi ở các quốc gia khác trong đó có Việt Nam. Khi giáo dục liêm chính được đưa vào hệ thống giáo dục một cách bài bản và triển khai hiệu quả sẽ góp phần quan trọng trong công tác phòng, chống tham nhũng./.

_______________________________

(1) Quốc hội (2018), Luật phòng, chống tham nhũng.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đỗ Thị Hồng (2022), “Những chính sách giáo dục liêm chính của Hàn Quốc và tác động đến việc phòng, chống tham nhũng”, Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, 19(6), 67-78.

2. Lee Seung Yul (2021), Building a Transparent Society: The Role of Integrity Education in South Korea's Anti-Corruption Strategy, Asia Pacific Journal of Education, 40(1), 31-45. https://doi.org/10.1080/02188791.2021.1884079

3. Nguyễn Minh Tâm, Trần Thị Minh Tâm (2023), “Giáo dục liêm chính và vai trò của nó trong phòng, chống tham nhũng tại Hàn Quốc”, Tạp chí Khoa học Giáo dục, 68(4), 45-56.