Hội thảo khoa học cấp quốc gia "Định hướng xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật theo tinh thần Văn kiện Đại hội XIII của Đảng"

Chủ trì hội thảo có các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị: Phạm Bình Minh, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ; Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương; Phan Đình Trạc, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương.

Cùng chủ trì có các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long. Dự hội thảo có lãnh đạo các ban, bộ, ngành, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý…

Hội thảo là một trong những hoạt động góp phần thiết thực triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, nhất là chủ trương, định hướng lớn đối với công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng.

Xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa

Phát biểu khai mạc hội thảo, đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương nhấn mạnh, hội thảo được tổ chức trong bối cảnh Quốc hội, các ban, bộ, ngành ở Trung ương và địa phương đang tích cực xây dựng Đề án Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030 và định hướng đến năm 2045. Trong đó, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là một trong những nội dung trọng tâm của đề án.

Trong hơn 35 năm qua, cùng với quá trình đẩy mạnh công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật đã có nhiều đổi mới, tiến bộ rõ rệt. Đặc biệt, cách đây hơn 15 năm, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 48 về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng năm 2020 và Nghị quyết 49 về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, góp phần đáp ứng yêu cầu cải cách, hoàn thiện hệ thống pháp luật và nền tư pháp nước ta trong bối cảnh đẩy mạnh hội nhập quốc tế, nhất là khi nước ta gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới.

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng nêu rõ, sau 15 năm thực hiện 2 nghị quyết, việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật đã đạt nhiều thành tựu. Nổi bật là hệ thống pháp luật đã được hoàn thiện một bước cơ bản, bao quát mọi mặt đời sống xã hội, chất lượng không ngừng được nâng lên; thể hiện tư duy tiếp cận mới, phù hợp chuẩn mực chung của thế giới và thực tiễn mới của Việt Nam; bảo đảm tính khả thi cao, đáp ứng yêu cầu của quá trình đẩy mạnh đồng bộ, toàn diện công cuộc đổi mới, hội nhập và phát triển như Hiến pháp năm 2013, Bộ luật Dân sự năm 2015, Bộ luật Hình sự hợp nhất năm 2017, Luật Doanh nghiệp năm 2020 cùng nhiều luật mới và khó như Luật Quy hoạch, Luật An ninh mạng…

Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đã trở thành một nội dung trọng tâm của xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Quá trình xây dựng pháp luật ngày càng dân chủ, công khai, minh bạch. Bảo đảm ngày càng tốt hơn yêu cầu về tính thực thi ngay trong luật, giảm dần nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành. Tinh thần thượng tôn pháp luật được đề cao, được quán triệt sâu sắc trong thực tiễn triển khai thi hành pháp luật; kỷ cương, kỷ luật, tính nghiêm minh trong thực thi pháp luật được nâng lên. Cùng việc đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhiều vụ việc làm sai, làm trái pháp luật, nhất là các vụ việc tham nhũng, lãng phí, tiêu cực… đã được xử lý nghiêm minh, mang lại hiệu quả răn đe, cảnh tỉnh lớn, được đông đảo nhân dân đồng tình, ủng hộ.

Tuy nhiên, đồng chí Nguyễn Xuân Thắng cũng cho rằng, so với thực tiễn phát triển của đất nước, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn một số bất cập, hạn chế. Hệ thống pháp luật hiện nay còn cồng kềnh, chồng chéo, một số quy định chưa thống nhất, chưa bắt kịp yêu cầu của thực tiễn. Chất lượng của một số luật đã ban hành chưa cao, tính khả thi còn có mức độ. “Có hiện tượng một số luật, một số nội dung của luật ban hành sau mâu thuẫn, xung đột với các luật ban hành trước”.

Đề cao tính chuyên nghiệp trong xây dựng pháp luật

Theo đồng chí, vẫn còn tồn tại nhiều pháp lệnh, nhiều nội dung được quy định bằng luật nhưng vẫn phải ủy quyền cho các cơ quan hướng dẫn thi hành. Tình trạng “luật ống, luật khung” vẫn làm giảm hiệu lực, hiệu quả của pháp luật.

Ngoài ra, quá trình phân tích chính sách, đánh giá tác động để soạn thảo luật ở một số lĩnh vực chưa sâu, nên một số luật đưa ra còn sơ lược, tính khả thi chưa cao. Các khâu của quá trình xây dựng pháp luật chưa đồng bộ. Việc lấy ý kiến nhân dân vẫn còn hạn chế, nhất là với những luật quy định về bảo vệ quyền con người, trực tiếp bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của nhân dân.

Chỉ rõ nhiều nguyên nhân tình trạng trên, đồng chí Nguyễn Xuân Thắng cho rằng có nguyên nhân về tính chuyên nghiệp xây dựng pháp luật chưa cao. Từ khâu soạn thảo đến khâu ban hành vẫn còn những kẽ hở, tạo điều kiện cho sự lồng ghép lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ của ngành, cơ quan, đơn vị.

Tại hội thảo, với 60 chuyên đề, tham luận, các đại biểu tham dự hội thảo đã tập trung các chủ trương, đường lối về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng mà trọng tâm là hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; bảo đảm quyền con người, quyền công dân; xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì nhân dân phục vụ, vì sự phát triển của đất nước.

Nhận diện các thách thức, cơ hội và những vấn đề pháp lý đặt ra trong việc triển khai thực hiện định hướng xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng gắn với bối cảnh phát triển kinh tế-xã hội của đất nước trước tác động của dịch Covid-19, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay.

Bên cạnh đó, các đại biểu đề xuất các định hướng, giải pháp, nhiệm vụ xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước; góp phần xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045.

Kết quả Hội thảo góp phần quan trọng để các ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương, các cơ quan hữu quan, các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà quản lý và hoạt động thực tiễn nghiên cứu, vận dụng, tổ chức thực hiện hiệu quả, thực chất các nhiệm vụ đặt ra đối với công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

Đầu tư xây dựng thể chế là đầu tư cho phát triển

Phát biểu kết luận Hội thảo, nhấn mạnh một số định hướng trong thời gian tới, Phó Thủ tướng Thường trực Phạm Bình Minh đề nghị: Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế cần được đổi mới mạnh mẽ tư duy để phù hợp yêu cầu phát triển bền vững về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường…

Cùng với đó, cần hoàn thiện toàn diện, đồng bộ thể chế gắn với phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tạo môi trường thuận lợi để huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực; thúc đẩy đầu tư, sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học công nghệ; nâng cao năng suất, chất lượng hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Đồng thời, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong sạch, vững mạnh, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả vì nhân dân phục vụ và vì sự phát triển của đất nước.

Đồng chí đề nghị các bộ, ngành, đơn vị chủ động tham gia, tích cực đóng góp, nâng cao vai trò của Việt Nam trong xây dựng, định hình các cơ chế đa phương; thực hiện nghiêm các cam kết quốc tế và các hiệp định thương mại đã ký kết; tranh thủ môi trường quốc tế thuận lợi để nâng cao năng lực hội nhập; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và nhân dân trong các tranh chấp kinh tế, thương mại và đầu tư quốc tế.

Phó Thủ tướng Thường trực Phạm Bình Minh yêu cầu các cấp, các ngành tiếp tục phát huy tinh thần đổi mới, sáng tạo gắn với kỷ luật, kỷ cương, trách nhiệm của từng cơ quan, cá nhân, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu; đồng thời phải xây dựng được cơ chế phù hợp để bảo đảm sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, người làm công tác thực tiễn trong quá trình xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật.

Đề cập đến một số nhiệm vụ trọng tâm đặt ra trong thời gian tới, Phó Thủ tướng Thường trực nhấn mạnh, tiếp tục quán triệt sâu sắc, tập trung thể chế hóa các nội dung, yêu cầu định hướng, xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng; bám sát 3 đột phá chiến lược, 6 nhiệm vụ trọng tâm và 12 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu mà Đại hội đã xác định; các Kết luận của Bộ Chính trị, Kết luận của Tổng Bí thư tại Hội nghị toàn quốc các cơ quan nội chính triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII, Kết luận của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị của Chính phủ về công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế.

Bộ Tư pháp có vai trò quan trọng trong tham mưu giúp Chính phủ tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chuẩn bị dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hằng năm của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Các bộ, ngành khẩn trương rà soát các văn bản pháp luật, xác định rõ những điểm chưa thống nhất, mâu thuẫn, không còn phù hợp thực tiễn để đề xuất sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới văn bản, đồng thời phải tổ chức thực hiện hiệu quả để pháp luật đi vào cuộc sống.

Để thực hiện có hiệu quả, thực chất các nhiệm vụ trên, các bộ, ngành, địa phương cần quan tâm, chú trọng đầu tư nguồn lực, các điều kiện bảo đảm cho công tác xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ "Đầu tư xây dựng thể chế là đầu tư cho phát triển".

Phó Thủ tướng Thường trực đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Chính phủ trong công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, đồng thời tăng cường giám sát công tác tổ chức thi hành Hiến pháp, pháp luật. Đồng chí đề nghị Ban Nội chính Trung ương tham mưu Ban Chỉ đạo Đề án chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam chuẩn bị trình Đề án xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 để xác định rõ mục tiêu, quan điểm, phương hướng, các nhiệm vụ, giải pháp đối với công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật./.