Khai phá tiềm năng trên nền tảng công nghệ số, thúc đẩy đổi mới báo chí, xuất bản

Sáng 30/11/2023, tại tỉnh Thái Bình, Báo Nhân Dân, Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Học viện Báo chí và Tuyên truyền và Tỉnh ủy Thái Bình phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “Chuyển đổi số báo chí, xuất bản - Lý luận và thực tiễn”.

Chủ trì Hội thảo có các đồng chí: Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; Ngô Đông Hải, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình; PGS.TS. Vũ Trọng Lâm, Giám đốc, Tổng Biên tập Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật; PGS.TS. Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền; TS. Nguyễn Công Dũng, Tổng Biên tập Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam.

Tham dự Hội thảo có đại diện lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành Trung ương, đại diện lãnh đạo, nhà quản lý trong lĩnh vực báo chí - xuất bản, các nhà khoa học, chuyên gia từ các cơ quan, ban ngành ở Trung ương và địa phương, các cơ quan báo chí, xuất bản, cơ sở đào tạo báo chí – xuất bản trên cả nước…

Hội thảo khoa học “Chuyển đổi số báo chí, xuất bản - Lý luận và thực tiễn” nhằm tạo ra diễn đàn để các nhà quản lý ngành báo chí, xuất bản; các chuyên gia trong lĩnh vực đào tạo báo chí, lãnh đạo các cơ quan báo chí, lãnh đạo các đơn vị xuất bản cập nhật thêm những nội dung mới trong vấn đề lý luận chung về chuyển đổi số báo chí, xuất bản; phân tích, đánh giá thực trạng và những vấn đề đặt ra đối với báo chí, xuất bản trong bối cảnh chuyển đổi số hiện nay; từ đó đề xuất các định hướng, giải pháp nhằm đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, xuất bản ở Việt Nam thời gian tới.

Chuyển đổi số báo chí, xuất bản là một nhiệm vụ cấp thiết nhằm đổi mới phương thức truyền thông, phát hành

Phát biểu khai mạc Hội thảo, đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng Biên tập Báo Nhân dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh: Chuyển đổi số là xu thế tất yếu của báo chí hiện đại để phục vụ độc giả tốt nhất, nhanh nhất. Chuyển đổi số không đơn giản là đầu tư thiết bị công nghệ, phần mềm mà phải chính là thay đổi tư duy từ lãnh đạo đến cán bộ, phóng viên, nhân viên; là đổi mới toàn bộ quy trình sản xuất nội dung, quy trình kinh doanh, quy trình vận hành tòa soạn. Chuyển đổi số phải bảo đảm chất lượng báo chí ngày càng cao, xây dựng đội ngũ độc giả trung thành. Các cơ quan báo chí phải mạnh dạn triển khai hoạt động chuyển đổi số; không ngừng sáng tạo, vừa làm vừa điều chỉnh thay vì chờ đợi; tăng cường công tác đào tạo, đổi mới hình thức đào tạo; xây dựng kho dữ liệu dùng chung, công cụ đo lường, thu thập dữ liệu độc giả... Như vậy, chuyển đổi số mới có thể thành công, đạt hiệu quả.

Trong lĩnh vực xuất bản, Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm đến chuyển đổi số trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Định hướng chính trị của Đảng và Nhà nước đòi hỏi ngành báo chí-xuất bản phải đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, cần phải đi nhanh, đi trước để thu hút nguồn lực. Đến nay, nhiều khâu của hoạt động báo chí-xuất bản đã tiếp cận, ứng dụng công nghệ mạnh mẽ.

Để thực hiện tốt hơn nữa nhiệm vụ chính trị được Đảng, Nhà nước giao phó, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu của độc giả, việc chuyển đổi số báo chí, xuất bản là một nhiệm vụ cấp thiết đặt ra nhằm đổi mới phương thức truyền thông, phát hành, thực hiện tốt mục tiêu tuyên truyền “đúng, trúng, kịp thời, hấp dẫn”. Chúng ta đang ở trong một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên số. Đây là thách thức, nhưng cũng là cơ hội để các cơ quan báo chí, các nhà xuất bản tiếp cận với cách làm mới, khai phá những tiềm năng sáng tạo dựa trên nền tảng công nghệ, kỹ thuật hiện đại, xuất bản các tác phẩm báo chí số, phù hợp với xu thế phát triển báo chí hiện đại của thế giới.

Phát biểu chào mừng hội thảo, đồng chí Ngô Đông Hải, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Thái Bình nhấn mạnh: Chuyển đổi số là xu thế tất yếu trên toàn cầu và là một giải pháp quan trọng, cấp thiết, làm cơ sở xây dựng và triển khai thực hiện các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, mỗi địa phương. Tại Đại hội XIII của Đảng đã xác định chuyển đổi số là một nội dung trong sáu nhiệm vụ trọng tâm và ba đột phá của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021 - 2030. Đối với Thái Bình, tại Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XX, Đảng bộ tỉnh Thái Bình đã xác định đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số là một trong những giải pháp đột phá để phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh giai đoạn 2020 - 2025. Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh khoá XX đã ban hành Nghị quyết số 02-NQ/TU về chuyển đổi số tỉnh Thái Bình đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Đồng chí Ngô Đông Hải đã thông tin khái quát về kết quả 3 năm đầu thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Thái Bình lần thứ XX và kết quả thực hiện Nghị quyết số 02-NQ/TU về chuyển đổi số tỉnh Thái Bình đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Đồng chí khẳng định hội thảo khoa học quốc gia về “Chuyển đổi số báo chí, xuất bản - Lý luận và thực tiễn” là một hoạt động rất thiết thực, giúp cho Thái Bình và các địa phương có thêm các tham vấn của các chuyên gia và nhà khoa học trong quá trình thực hiện chuyển đổi số nói chung, chuyển đổi số lĩnh vực báo chí, xuất bản nói riêng; gợi mở những tư duy mới về phương hướng, chiến lược phát triển cho báo chí Thái Bình và các cơ quan báo chí địa phương trên cả nước không ngừng phát triển theo hướng chuyên nghiệp, làm chủ công nghệ truyền thông hiện đại, tiếp cận nhanh và để đưa các sản phẩm báo chí có chất lượng lên các hạ tầng, nền tảng số; từng bước tạo sự thay đổi về chất, nâng cao chất lượng hoạt động toàn diện, tạo ra các sản phẩm báo chí ngày càng có chất lượng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của công chúng, góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác báo chí, công tác tư tưởng của Đảng bộ tỉnh Thái Bình trong tình hình mới.

Xu thế chuyển đổi số đang mở ra cả những cơ hội và thách thức đối với các cơ quan báo chí, xuất bản

Báo cáo đề dẫn Hội thảo, PGS.TS. Vũ Trọng Lâm Giám đốc, Tổng Biên tập NXB. Chính trị quốc gia Sự thật nêu rõ: Thời gian qua các cơ quan báo chí, xuất bản đã có sự thay đổi tư duy, dành thời gian, nguồn lực để chuẩn bị nghiêm túc, đầu tư cho cơ sở hạ tầng, công nghệ, nguồn nhân lực, chủ động nắm bắt, ứng dụng các công nghệ số vào hoạt động của mình và đã gặt hái nhiều kết quả tích cực. Báo chí trong nước đã và đang từng bước phát triển để phù hợp với xu thế của công nghệ, thông tin và truyền thông đồng thời kết hợp chặt chẽ nhiều loại hình, phương tiện và tăng độ bao phủ cả trong nước và quốc tế, từng bước đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ thông tin, truyền thông trong tình hình mới. Trong lĩnh vực xuất bản, các nhà xuất bản, công ty sách cũng thúc đẩy ứng dụng công nghệ số. Theo đó, đã xây dựng các kênh phát hành trực tuyến theo công nghệ đa nền tảng, đa giao diện; các loại hình sách mới như ebook, audiobook, video book đã xuất hiện ngày một nhiều hơn trên thị trường xuất bản Việt Nam, không chỉ đáp ứng nhu cầu của bạn đọc thông thường mà còn đáp ứng nhu cầu của nhiều đối tượng khách hàng đặc biệt khác.

Tuy nhiên, chuyển đổi số báo chí, xuất bản ở Việt Nam hiện nay vẫn đang đối mặt nhiều khó khăn, thách thức. Vẫn còn nhận thức chưa đầy đủ và toàn diện về lợi ích, tầm quan trọng và cách thức chuyển đổi số của đội ngũ lãnh đạo, quản lý cơ báo chí, xuất bản; nguồn lực cho chuyển đổi số vẫn còn yếu; nhiều cơ quan báo chí, xuất bản chưa đủ vững về tài chính để mua sắm trang thiết bị, thuê đội ngũ kỹ thuật viên và đào tạo nhân lực thích ứng, cũng như đảm bảo nguồn lực tài chính để vận hành…

Cũng theo PGS.TS. Vũ Trọng Lâm, thực tiễn đã chỉ ra, báo chí, xuất bản có vai trò rất quan trọng đối với công tác tư tưởng, văn hóa của Đảng, là “vũ khí” sắc bén để truyền bá, cổ vũ, động viên, tập hợp, tổ chức và vận động nhân dân thực hiện tốt các những chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần nâng cao tình độ nhận thức, bản lĩnh chính trị cho cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. Xu thế chuyển đổi số hiện nay đang mở ra cả những cơ hội và thách thức đối với các cơ quan báo chí, xuất bản trong nước để hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình.

PGS.TS. Vũ Trọng Lâm cũng gợi mở một số nội dung tập trung cần trao đổi, thảo luận như: Phân tích làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn của chuyển đổi số báo chí, xuất bản ở Việt Nam hiện nay; phân tích thực trạng chuyển đổi số trong các cơ quan báo chí, xuất bản, cơ quan quản lý báo chí, xuất bản từ Trung ương đến địa phương hiện nay; đánh giá thành tựu, hạn chế và nguyên nhân, rút ra những bài học kinh nghiệm về chuyển đổi số báo chí, xuất bản trong thời gian qua; làm rõ những vấn đề đặt ra đối với chuyển đổi số báo chí, xuất bản cũng như các cơ hội, thách thức trong bối cảnh mới của tình hình thế giới, khu vực và trong nước thời gian tới; các định hướng, đề xuất các giải pháp và khuyến nghị nhằm thúc đẩy chuyển đổi số báo chí, xuất bản toàn diện, bền vững trong thời gian tới.

 Phát biểu chỉ đạo tại Hội thảo, đồng chí Phan Xuân Thủy, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương nhấn mạnh: Hội thảo khoa học “Chuyển đổi số báo chí, xuất bản - Lý luận và Thực tiễn” diễn ra trong bối cảnh cả nước đang ở trong năm bản lề thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII. Đại hội đã xác định: “Thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng mạnh mẽ thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, chú trọng một số ngành, lĩnh vực trọng điểm, có tiềm năng, lợi thế để làm động lực tăng trưởng theo tinh thần bắt kịp, tiến cùng và vượt lên ở một số lĩnh vực so với khu vực và thế giới”.

Đây là yêu cầu, nhiệm vụ lớn, có tính chiến lược, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, trong đó báo chí - xuất bản vừa phải là lực lượng tuyên truyền, lan tỏa quyết tâm và tinh thần chuyển đổi số một cách tích cực nhất trong xã hội, vừa phải là hình mẫu thành công nhất về áp dụng, triển khai thực hiện chuyển đổi số. Vì vậy, hội thảo hôm nay càng có ý nghĩa và tính thiết thực đối với việc tiếp tục triển khai có hiệu quả việc chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, xuất bản ở nước ta trong thời gian tới.

Lãnh đạo Ban Tuyên giáo Trung ương mong muốn lắng nghe những chia sẻ, những đề xuất, kiến nghị của các đồng chí lãnh đạo, các nhà khoa học để làm cơ sở tham mưu với Đảng, Nhà nước trong tiếp tục triển khai có hiệu quả chuyển đổi số quốc gia nói chung và chuyển đổi số báo chí, xuất bản nói riêng, nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo, ban hành các kế hoạch, định hướng cụ thể, phù hợp, sát với thực tiễn, kịp thời tháo gỡ các khó khăn, bất cập, những điểm nghẽn để nền báo chí, xuất bản nước nhà tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.

Hội thảo đã nhận được 63 bài tham luận có chất lượng của các đồng chí lãnh đạo, các nhà khoa học, chuyên gia từ các cơ quan, ban ngành ở Trung ương và địa phương, các cơ quan báo chí, xuất bản, cơ sở đào tạo báo chí – xuất bản trên cả nước. Nội dung xoay quanh các vấn đề như: Chuyển đổi số báo chí, xuất bản - Lý luận và Thực tiễn; Chuyển đổi số xuất bản trên thế giới và gợi mở cho Việt Nam; Chuyển đổi số báo chí trên địa bàn tỉnh Thái Bình: Thực trạng, kinh nghiệm và giải pháp; Chuyển đổi số báo chí Hà Nội – Những khó khăn, thách thức và một số giải pháp thực hiện thời gian tới; Chuyển đổi số trong hoạt động báo chí – Ích lợi và thách thức; một số kinh nghiệm về chuyển đổi số và phát triển truyền thông mạng xã hội tại Báo Hà Tĩnh; kết quả bước đầu và những vấn đề đặt ra đối với chuyển đổi số báo chí ở Báo Tuyên Quang;…

Phát biểu bế mạc Hội thảo, PGS.TS. Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viên Báo chí và Tuyên truyền khẳng định: Những ý kiến tham luận, các bài viết của các nhà khoa học sẽ cung cấp những luận cứ khoa học hữu ích, góp phần giải quyết những vấn đề nóng đang đặt ra đối với việc thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí, xuất bản thời gian tới. Nhiều mô hình hay, bài học kinh nghiệm sâu sắc, các đề xuất, giải pháp có giá trị cao đưa ra trong Hội thảo hôm nay sẽ là cơ sở để các cơ quan xây dựng kiến nghị với Đảng và Nhà nước trong thực hiện chiến lược chuyển đổi số quốc gia nói chung và chuyển đổi số báo chí, xuất bản nói riêng.

Với nhiều góc tiếp cận chủ đề Hội thảo khác nhau, các ý kiến của các đại biểu, nhà khoa học đã tập trung phân tích, luận giải, làm rõ các nội dung khoa học xoay quanh chủ đề của Hội thảo, làm sáng tỏ thêm những vấn đề cơ bản về cơ sở lý luận của chuyển đổi số báo chí, xuất bản trong tình hình hiện nay; đi sâu phân tích về thành tựu và nguyên nhân về chuyển đổi số báo chí, xuất bản ở Việt Nam hiện nay, cụ thể là các cơ quan báo chí, xuất bản từ Trung ương đến địa phương đã tích cực thay đổi tư duy, chiến lược, ban hành kế hoạch triển khai thực hiện chuyển đổi số của đơn vị mình, chủ động đầu tư cho cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, đào tạo nguồn nhân lực, thúc đẩy chuyển đổi số trong từng khâu, từng lĩnh vực.

Bên cạnh những thành tựu không thể phủ nhận, một số ý kiến phát biểu, tham luận tại Hội thảo cũng chỉ ra những thách thức, khó khăn, bất cập trong chuyển đổi số báo chí, xuất bản hiện nay như: Còn một số ít cán bộ làm công tác báo chí, xuất bản chưa nhận thức đầy đủ về vai trò, tầm quan trọng và cách thức chuyển đổi số. Nguồn lực cho chuyển đổi số, nhất là nguồn lực tài chính, công nghệ còn nhiều thiếu thốn. Việc đào tạo nhân lực báo chí, xuất bản chuyển đổi số chưa theo kịp đòi hỏi của tình hình hiện nay, chưa xây dựng được đội ngũ phóng viên, biên tập viên, đội ngũ xuất bản có kỹ năng nghiệp vụ hiện đại và khả năng áp dụng công nghệ trên môi trường số, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới…

Hội thảo đã đề xuất các định hướng về chuyển đổi số báo chí, xuất bản trong thời gian tới. Theo đó, các tham luận khẳng định sự cần thiết phải tiếp tục thực hiện chuyển đổi số một cách kiên trì, thực chất trong lĩnh vực báo chí, xuất bản thời gian tới, đưa báo chí, xuất bản nước nhà bắt kịp xu thế chung của thời đại và ngày càng hoạt động chuyên nghiệp, chất lượng, tiệm cận trình độ khu vực và quốc tế. Đặc biệt, các bài viết Hội thảo đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh, tăng cường chuyển đổi số báo chí, xuất bản ở nước ta, đáp ứng yêu cầu của Cách mạng công nghiệp 4.0 trong thời gian tới./.