Phát huy vai trò của Ban xây dựng Đảng thuộc đảng ủy xã trong tham gia đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã ở tỉnh Lào Cai hiện nay

Trong hệ thống chính trị nước ta, cấp xã là cấp hành chính cơ sở, gắn bó trực tiếp với nhân dân và đảm nhận vai trò cụ thể hóa, tổ chức thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước vào thực tiễn đời sống. Đảng ủy xã giữ vai trò hạt nhân lãnh đạo toàn diện trên tất cả các lĩnh vực: phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và xây dựng hệ thống chính trị vững mạnh. Thấm nhuần tinh thần Đại hội XIII của Đảng về yêu cầu “tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo trong điều kiện mới”⁽¹⁾, đồng thời kế thừa Nghị quyết số 15-NQ/TW (khóa X), Hội nghị Trung ương 6 khóa XIII đã ban hành Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 17/11/2022, xác định nhiệm vụ tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng đối với hệ thống chính trị trong giai đoạn hiện nay. Trong thời gian vừa qua, Đảng ủy xã ở tỉnh Lào Cai đã khẳng định rõ vai trò nòng cốt trong hệ thống chính trị cơ sở. Với tinh thần trách nhiệm và sự đổi mới trong phương thức lãnh đạo, Đảng ủy xã đã lãnh đạo thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội; quan tâm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân; giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội. Đồng thời, Đảng ủy xã cũng chú trọng công tác xây dựng Đảng, củng cố hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Chính những kết quả đó đã góp phần quan trọng vào sự ổn định và phát triển bền vững ở địa phương.

Lào Cai là tỉnh có vị trí chiến lược ở vùng Tây Bắc, hiện có 99 đơn vị hành chính cấp xã, bao gồm 89 xã và 10 phường; trong đó, 81 xã và 10 phường được hình thành sau khi sắp xếp đơn vị hành chính, còn 8 xã giữ nguyên theo hiện trạng cũ⁽²⁾. Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã ở tỉnh Lào Cai vừa là yêu cầu khách quan, vừa là đòi hỏi bức thiết nhằm đáp ứng nhiệm vụ phát triển nhanh, bền vững. Trong quá trình này, Ban xây dựng Đảng thuộc Đảng ủy xã có vai trò đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, vai trò của các Ban xây dựng Đảng thuộc Đảng uỷ xã có lúc chưa phát huy đầy đủ; còn tình trạng hình thức, chồng chéo, thiếu phối hợp. Do vậy, nghiên cứu và đề xuất giải pháp nhằm phát huy vai trò của Ban xây dựng Dảng thuộc đảng ủy xã trong tham gia đổi mới phương thức lãnh đạo của Dảng ủy xã ở tỉnh Lào Cai hiện nay là cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc.

Yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã

Phương thức lãnh đạo của Đảng là tổng thể các hình thức, biện pháp, cách thức mà Đảng sử dụng để tác động, định hướng, lãnh đạo hệ thống chính trị và xã hội nhằm thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng.

Ở cấp xã, phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã thể hiện ở các phương thức như: lãnh đạo bằng nghị quyết, chủ trương; thông qua tổ chức đảng viên, hệ thống chính trị; nêu gương, vận động nhân dân.

Trong thời kỳ hiện nay, yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng uỷ xã phải tập trung theo hướng dân chủ hơn, khoa học hơn, hiệu quả hơn; gắn với thực tiễn cơ sở, phát huy dân chủ, tránh quan liêu, hình thức.

Vai trò của Ban xây dựng Đảng thuộc Đảng ủy xã

Ban xây dựng Đảng trực thuộc Đảng ủy xã giữ vai trò then chốt trong việc tham mưu về công tác cán bộ, tổ chức bộ máy, phát triển đảng viên và củng cố hệ thống chính trị ở cơ sở. Đồng thời, Ban xây dựng Đảng còn đảm nhiệm chức năng tham mưu về công tác tư tưởng, lý luận, công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, cũng như về công tác dân vận, mở rộng dân chủ, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân trong xã.

Theo Khoản 1, Điều 6 của Quy định số 299-QĐ/TW ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc cấp ủy xã, phường, đặc khu, Ban xây dựng Đảng được xác định là cơ quan tham mưu, giúp việc trực tiếp và thường xuyên cho Đảng ủy, nhất là Ban Thường vụ và Thường trực Đảng ủy trong các lĩnh vực tổ chức, cán bộ, quản lý đảng viên và bảo vệ chính trị nội bộ.

Ngoài ra, Ban xây dựng Đảng còn thực hiện nhiệm vụ trên các lĩnh vực chính trị, tư tưởng, đạo đức, tuyên giáo, công tác lý luận, văn hóa, thông tin đại chúng, hoạt động văn nghệ, giáo dục khoa học - xã hội cũng như biên soạn lịch sử đảng bộ địa phương. Ngoài ra, ban có trách nhiệm tham mưu toàn diện, bao gồm cả công tác dân tộc, tôn giáo, gắn liền với việc phát huy dân chủ cơ sở. Như vậy, Ban xây dựng Đảng vừa là cơ quan chuyên môn, nghiệp vụ về công tác tổ chức - cán bộ, công tác đảng viên, công tác tuyên giáo và dân vận của hệ thống chính trị cấp xã, phường.

Theo Tiết 2.1, Khoản 2, Điều 6, Quy định số 299-QĐ/TW ngày 09/6/2025 của Ban Bí thư về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc đảng ủy xã, phường, đặc khu, Ban xây dựng Đảng thuộc Đảng ủy xã có những nhiệm vụ trọng tâm có thể khái quát thành một số nhóm công việc như sau:

Một là, về nghiên cứu và tham mưu xây dựng văn bản. Ban có trách nhiệm chuẩn bị hoặc phối hợp xây dựng nghị quyết đại hội, nghị quyết, quyết định, chỉ thị, quy định, quy chế, kết luận, chương trình, kế hoạch của Đảng ủy và Ban Thường vụ Đảng ủy xã về công tác tổ chức, cán bộ, đảng viên và bảo vệ chính trị nội bộ. Cùng với đó, ban cũng lập đề án, trình Ban Thường vụ và Đảng ủy xã quyết định các vấn đề thuộc thẩm quyền về tổ chức, cán bộ, công chức, viên chức, đảng viên.

Hai là, về công tác cán bộ, công chức, viên chức. Ban tham mưu, đề xuất các vấn đề nhân sự thuộc diện Ban Thường vụ quản lý; triển khai các chính sách liên quan đến cán bộ, công chức, viên chức, cũng như quản lý đội ngũ cán bộ trong cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc của Đảng ủy và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc xã. Ban cũng phối hợp với các đơn vị liên quan trong việc thực hiện chế độ, chính sách, bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho cán bộ, công chức, viên chức theo quy định.

Ba là, về quản lý hồ sơ và công tác đảng viên. Ban chịu trách nhiệm quản lý hồ sơ cán bộ, công chức, viên chức thuộc diện Ban Thường vụ và Đảng ủy xã quản lý; hồ sơ đảng viên, trong đó có những trường hợp có vấn đề về chính trị. Ngoài ra, ban thực hiện nghiệp vụ công tác đảng viên, bao gồm phát triển, kết nạp, phát thẻ, tặng Huy hiệu Đảng, quản lý và thống kê cơ bản về tổ chức chi bộ, đảng bộ; giải quyết khiếu nại, xóa tên, hoặc đề nghị cho ra khỏi Đảng.

Bốn là, về thi đua, khen thưởng và tổng kết thực tiễn. Ban là cơ quan thường trực về công tác thi đua, khen thưởng của Đảng ủy xã; đồng thời thực hiện việc sơ kết, tổng kết công tác tổ chức xây dựng Đảng định kỳ.

Năm là, về hướng dẫn, kiểm tra, giám sát. Ban có trách nhiệm chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra việc chấp hành Điều lệ Đảng, các quy định về công tác tổ chức, cán bộ, đảng viên, bảo vệ chính trị nội bộ tại các chi bộ và tổ chức cơ sở Đảng trực thuộc. Đồng thời, ban đảm nhận việc đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ phụ trách công tác tổ chức ở các cơ quan, đơn vị trực thuộc.

Sáu là, về thẩm định và thẩm tra. Ban tham gia thẩm định, thẩm tra các đề án, văn bản, cũng như nhân sự dự kiến quy hoạch, đào tạo, bổ nhiệm, điều động, khen thưởng, kỷ luật thuộc thẩm quyền Ban Thường vụ, Đảng ủy xã; đồng thời tiến hành xác minh các trường hợp cán bộ, đảng viên có vấn đề về chính trị. Ban cũng tham mưu về hồ sơ kết nạp, xóa tên đảng viên và tham gia thẩm định các văn bản, đề án liên quan đến công tác tổ chức, cán bộ của HĐND, UBND, các phòng ban của xã.

Bảy là, về phối hợp công tác. Ban phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên trách tham mưu, giúp việc của Đảng ủy, các cấp ủy, tổ chức đảng trực thuộc và các đơn vị liên quan để cụ thể hóa và triển khai các quyết định, quy định của cấp trên về công tác tổ chức, cán bộ, công chức, viên chức và bảo vệ chính trị nội bộ. Đồng thời, phối hợp cùng Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể trong triển khai, kiểm tra và giám sát thực hiện chức năng, nhiệm vụ của các tổ chức cơ sở Đảng trực thuộc.

Như vậy, Ban xây dựng Đảng vừa là cơ quan tham mưu chiến lược, vừa là lực lượng trực tiếp tổ chức thực hiện, có vai trò then chốt trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã.

Trong thời gian qua, Ban xây dựng Đảng thuộc Đảng uỷ xã đã tích cực tham mưu kiện toàn bộ máy, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ; chú trọng phát triển đảng viên mới, đặc biệt trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tích cực tuyên truyền chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đổi mới hình thức tuyên truyền (qua mạng xã hội, qua loa phát thanh). Phát huy tốt phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”; góp phần giải quyết nhiều vụ việc phức tạp từ cơ sở. Nhờ đó, phương thức lãnh đạo của nhiều Đảng ủy xã ở tỉnh Lào Cai có đổi mới: lãnh đạo dân chủ hơn, gần dân hơn, chú trọng đối thoại với nhân dân, quan tâm công tác cán bộ và kiểm tra giám sát.

Tuy nhiên, trên thực tế, một số Ban xây dựng Đảng thuộc Đảng uỷ xã ở tỉnh Lào Cai còn thiếu tính chủ động, hoạt động theo lối mòn, chưa gắn với thực tiễn địa phương. Chất lượng cán bộ chưa đồng đều, một bộ phận cán bộ còn hạn chế về trình độ, năng lực, đặc biệt ở xã vùng sâu, vùng xa. Sự phối hợp với các đơn vị khác thuộc Đảng uỷ xã có lúc hiệu quả chưa cao. Nguồn lực, điều kiện hoạt động còn thiếu, công nghệ thông tin chưa được ứng dụng mạnh mẽ.

Nguyên nhân còn xảy ra tình trạng trên là do địa bàn rộng, dân cư phân tán, nhiều dân tộc cùng sinh sống, điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn. Một số cấp ủy xã chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của đổi mới phương thức lãnh đạo; công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu.

Để tiếp tục phát huy vai trò quan trọng của Ban xây dựng Đảng trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã ở tỉnh Lào Cai hiện nay cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm, đó là:

Thứ nhất, thống nhất nhận thức của cấp ủy, cán bộ, đảng viên về vai trò của các ban xây dựng Đảng trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng uỷ xã. Nhận thức đúng sẽ định hướng hành động đúng; ngược lại, nếu còn coi nhẹ hoặc chưa hiểu đầy đủ chức năng, nhiệm vụ của ban xây dựng Đảng thì việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã khó có thể thực chất và bền vững. Do đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quán triệt các nghị quyết, chỉ thị của Đảng liên quan đến công tác xây dựng Đảng, trong đó nhấn mạnh vị trí, vai trò then chốt của ban xây dựng Đảng. Đồng thời, Đảng ủy xã phải tổ chức sinh hoạt chuyên đề, hội thảo, tọa đàm để trao đổi, thống nhất nhận thức giữa các đồng chí trong ban chấp hành; lồng ghép nội dung này vào sinh hoạt chi bộ thường kỳ nhằm lan tỏa tới toàn thể đảng viên. Việc thống nhất nhận thức không chỉ dừng ở nhận biết chung, mà phải cụ thể hóa thành cam kết hành động, trách nhiệm của từng cán bộ, đảng viên trong thực thi nhiệm vụ, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng uỷ xã.

Thứ hai, kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng lãnh đạo, quản lý, công nghệ số cho cán bộ ban xây dựng Đảng ở xã. Trước hết, cấp ủy xã cần rà soát, sắp xếp tổ chức Ban xây dựng Đảng bảo đảm tinh gọn, hoạt động đồng bộ, rõ chức năng, không chồng chéo, đúng quy định của Trung ương. Trên cơ sở đó, chú trọng lựa chọn, bố trí những cán bộ có phẩm chất chính trị vững vàng, am hiểu thực tiễn cơ sở, có khả năng tham mưu, tổ chức thực hiện hiệu quả vào các vị trí công tác. Bên cạnh tiêu chuẩn chung, trong bối cảnh chuyển đổi số và yêu cầu quản trị hiện đại, cán bộ các Ban xây dựng Đảng ở xã cần được trang bị thêm kiến thức về công nghệ thông tin, kỹ năng sử dụng các nền tảng số trong quản lý đảng viên, điều hành sinh hoạt chi bộ, công tác tuyên truyền, dân vận. Việc tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên, chuyên đề chuyên sâu về kỹ năng lãnh đạo, quản lý, cũng như kỹ năng mềm như thuyết trình, đối thoại, xử lý tình huống thực tiễn là rất cần thiết. Mặt khác, cần xây dựng cơ chế đánh giá, xếp loại cán bộ Ban xây dựng Đảng hằng năm gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ và mức độ hài lòng của tổ chức cơ sở, tạo động lực phấn đấu, rèn luyện. Kiện toàn tổ chức, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chính là nền tảng để các Ban xây dựng Đảng ở xã đủ sức tham gia tích cực, hiệu quả vào quá trình đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã.

Thứ ba, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, tăng cường tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông mới. Cần tăng cường sự phối hợp giữa Ban xây dựng Đảng với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội ở xã nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, gắn công tác xây dựng Đảng với dân vận, tạo sự đồng thuận và củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Xây dựng cơ chế kiểm tra, đánh giá định kỳ hoạt động của các Ban xây dựng Đảng. Việc phối hợp giữa các Ban xây dựng Đảng với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội cần được đẩy mạnh theo hướng thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ, phân công rõ trách nhiệm, chia sẻ thông tin thường xuyên, qua đó phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị cơ sở. Đặc biệt, để bảo đảm tính kỷ luật và hiệu quả, cấp ủy xã cần xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát, đánh giá định kỳ hoạt động của từng Ban xây dựng Đảng. Việc đánh giá cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, gắn với kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị, mức độ đổi mới phương thức lãnh đạo, cũng như sự đồng thuận, tin tưởng của nhân dân. Chỉ khi nội dung, phương thức hoạt động được đổi mới, phối hợp được tăng cường, và cơ chế kiểm tra, đánh giá được thực hiện nghiêm túc thì vai trò của các Ban xây dựng Đảng ở xã mới thực sự phát huy, đóng góp thiết thực cho quá trình đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng ủy xã.

Thứ tư, phát huy dân chủ cơ sở, gắn đổi mới phương thức lãnh đạo với nâng cao niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Thực tiễn cho thấy, ở những nơi thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở, phương thức lãnh đạo của Đảng trở nên dân chủ, công khai, minh bạch hơn, góp phần hạn chế tình trạng quan liêu, mệnh lệnh, áp đặt từ trên xuống. Vì vậy, các Ban xây dựng Đảng cần tham mưu cho cấp ủy xã ban hành và thực hiện nghiêm túc quy chế dân chủ, bảo đảm các chủ trương, chính sách lớn liên quan trực tiếp đến đời sống nhân dân đều được đưa ra thảo luận công khai, để nhân dân “biết, bàn, làm, kiểm tra, giám sát và thụ hưởng”. Cùng với đó, cần mở rộng các hình thức đối thoại trực tiếp, tiếp xúc cử tri, các diễn đàn góp ý xây dựng Đảng, qua đó lắng nghe tâm tư, nguyện vọng chính đáng và phản hồi kịp thời những kiến nghị của nhân dân. Khi dân chủ được bảo đảm và tiếng nói của nhân dân được tôn trọng, niềm tin của nhân dân vào Đảng sẽ ngày càng được củng cố. Đây chính là nền tảng xã hội vững chắc để Đảng ủy xã đổi mới phương thức lãnh đạo theo hướng dân chủ, khoa học, gần dân, sát dân và vì dân.

Việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng là một tất yếu khách quan, gắn liền với nhiệm vụ xây dựng và chỉnh đốn Đảng trong bối cảnh hiện nay. Đối với tỉnh Lào Cai, việc phát huy vai trò của các Ban xây dựng Đảng thuộc Đảng ủy xã có ý nghĩa quyết định để nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng uỷ xã, góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ I (nhiệm kỳ 2025-2030), đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của địa phương trong tình hình mới./.

________________________________________________________

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (2021), Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.196.

(2) https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/sap-xep-dvhc-danh-sach-99-xa-phuong-cua-tinh-lao-cai 119250 623071746287.htm.