llcttt1994dientu@gmail.com 
024.38348033 Gian nan đào tạo chuyên ngành biên tập xuất bản
Thứ năm, 10:12 24-06-2021
Là người lãnh đạo Khoa Xuất bản, Học viện Báo chí và Tuyên truyền hơn 20 năm, gắn bó với Khoa ngay từ những ngày đầu mới thành lập, với PGS, TS Trần Văn Hải, Khoa Xuất bản chính là ngôi nhà thứ hai của mình. Mặc dù đã nghỉ hưu, nhưng PGS, TS vẫn là một trong những chuyên gia hàng đầu, có những đóng góp to lớn vào sự phát triển của Khoa. Tình yêu với công việc, nỗi niềm trăn trở của ông về đào tạo chuyên ngành biên tập xuất bản vẫn thường trực. Bài viết “Gian nan đào tạo chuyên ngành Biên tập xuất bản” phần nào nói lên những tâm tư của ông dành cho công tác đào tạo hiện nay.
Biên tập sách, hay biên tập xuất bản có phải là một nghề? Mãi đến nay, vẫn còn nhiều người lăn tăn! Tại sao nó là một nghề, mà là một nghề khó, rất “nghệ thuật”, rõ ràng đó là một công việc đầy sáng tạo. Không phải cứ ai học xong một ngành ở đại học là làm ngay được biên tập sách. Có khi có vài bằng đại học vẫn chưa làm được. Bởi “con mắt” của người biên tập phải nhìn thấu nhiều điều, ở nhiều góc độ! Họ không chỉ đọc bản thảo bằng góc đọc của các chuyên gia khoa học, mà trước hết phải thẩm định bản thảo bằng “con mắt” của nhà tư tưởng, người thiết kế và định hướng tinh thần của xã hội. Công việc ấy đòi họ phải đặt mình ở nhiều vai khác nhau: vai của nhà lãnh đạo chính trị, vai của nhà khoa học, vai của người hoạt động thực tiễn, vai của các tầng lớp quần chúng.
Tại sao có người bảo biên tập sách không phải là một nghề? Vì nhiều biên tập viên gạo cội ở các nhà xuất bản có phải được đào tạo ở trường xuất bản đâu mà sao họ vẫn làm tốt, thậm chí còn lãnh đạo ngành xuất bản.
Chúng ta thường nói, biên tập viên là người “gác cửa” cho việc sản xuất và truyền bá các giá trị tinh thần của xã hội. Đó là nhiệm vụ to lớn và cực khó. Gác thế nào để mọi thủ đoạn chống phá tư tưởng của kẻ thù dù xảo quyệt đến đâu cũng được ngăn chặn. Đồng thời lại biết phát hiện sớm các giá trị văn hóa tinh thần mới mẻ, lành mạnh, thiết thực để mở rộng cửa cho nó được công bố. Công việc ấy đòi hỏi người biên tập vừa phải giàu có năng lực trí tuệ, vừa phải công tâm, nhiệt huyết xây dựng đời sống văn hóa.
Đánh giá đúng bản thảo, với người biên tập còn chưa đủ. Chức năng chính của họ còn phải biết sửa chữa, hoàn thiện, nâng cao được bản thảo. Mà bản thảo là “đứa con” tinh thần của tác giả. “Giỏ nhà ai, quai nhà ấy”, không dễ tôi đan được giỏ mà không làm nổi cái quai phải để cho biên tập viên làm. Ấy vậy mà trên thực tế, biên tập viên vẫn phải gánh đủ. Nếu lỏng tay gia công bản thảo chắc chắn sách sẽ còn đầy cát sạn. Bạn đọc lại trách nhà xuất bản lơ là, oán biên tập viên tắc trách. Nói một cách đơn giản, nghề biên tập xuất bản phải là tổng hòa của nhiều nghề riêng lẻ. Họ vừa là nhà tư tưởng, nhà văn, nhà khoa học, nhà kinh tế… Một nghề tổng hợp như vậy có đào tạo được không và đào tạo như thế nào?
Mấy chục năm trước nhiều người làm xuất bản nghĩ không thể đào tạo được nghề biên tập xuất bản. Các nhà xuất bản không muốn nhận sinh viên xuất bản về thực tập nghề nghiệp. Họ công khai tuyên bố sẽ không tuyển cán bộ từ nguồn sinh viên Khoa Xuất bản.
Hàng chục năm (1973 - 1983) mà cả nước chỉ đào tạo được 3 khóa cán bộ biên tập ở trường Đại học Tuyên giáo (nay là Học viện Báo chí và Tuyên truyền). Những người tốt nghiệp các khóa này rất ít người làm đúng nghề đào tạo. Nguồn nhân lực biên tập xuất bản, về cơ bản vẫn không được cung cấp bởi một trường đại học chuyên ngành. Đó là nguyên nhân cơ bản làm xuất bản nước ta chậm phát triển, chậm tiến lên trình độ hiện đại của khu vực và thế giới.
Vậy phải đào tạo nguồn nhân lực cho ngành xuất bản như thế nào? Và đối với yêu cầu nhân cách người biên tập sách hiện đại, khoa xuất bản ở các trường đại học nước ta có đào tạo được không?
Thực tiễn đào tạo ở Khoa Xuất bản Trường Đại học Tuyên giáo đã áp dụng 2 mô hình đào tạo:
1. Tuyển sinh học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông, đào tạo tập trung 4 năm chuyên ngành xuất bản.
2. Tuyển những người đã tốt nghiệp một đại học khác, học 3 năm chuyên ngành biên tập xuất bản, ra trường được cấp thêm bằng đại học thứ 2.
Các mô hình này đã cho thấy trong thực tế có những ưu điểm và hạn chế sau:
- Mô hình đào tạo tập trung 4 năm với đối tượng tốt nghiệp trung học phổ thông khá dễ dàng tuyển sinh với số lượng lớn, thuận lợi trong việc thực hiện quy trình đào tạo. Song, chất lượng đầu vào thấp. Với 4 năm đào tạo, không bảo đảm chuẩn đầu ra mô hình nhân cách cán bộ biên tập xuất bản hiện đại. Chương trình đào tạo theo mô hình này đã trang bị cho sinh viên thế giới quan duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, những nguyên lý cơ bản biên tập xuất bản, giúp họ có “con mắt biên tập” ở tầm vĩ mô và nắm được các thao tác kỹ năng cơ bản của biên tập sách. Tuy nhiên, mô hình đào tạo này chưa thể trang bị cho người học các tri thức cơ bản, hệ thống và chuyên sâu của một ngành khoa học mà các loại sách đề cập. Sinh viên khi ra trường mới đảm nhận được vai trò trợ lý biên tập, chứ chưa thể đảm nhận chức danh biên tập viên của nhà xuất bản. Để làm được việc đó họ thường phải học tại chức, hoặc tự học thêm một chương trình đại học chuyên ngành khác, cũng phải 3 - 4 năm sau mới chính thức trở thành người biên tập của nhà xuất bản. Những cơ sở xuất bản muốn có ngay biên tập viên cho công việc thường không tuyển cán bộ từ nguồn đào tạo này.
- Mô hình đào tạo đại học thứ 2 chuyên ngành xuất bản gặp trở ngại ngay ở khâu tuyển sinh. Rất ít người tự nguyện vào học. Bởi lẽ, học sinh đã tốt nghiệp một ngành khoa học, thường muốn đi làm ngay, đỡ chi phí cho gia đình và xã hội, nhanh chóng có cuộc sống tự lập, tự khẳng định mình. Hơn nữa, nếu tốt nghiệp đại học loại khá trở lên, họ thường đã kiếm ngay được việc làm khi ra trường. Những nhà xuất bản tiếp nhận họ đang cần người làm việc, không muốn để họ đi học tiếp bằng đại học thứ hai, mà nếu cần họ sẽ cho học thẳng bậc cao học hoặc đi nghiên cứu sinh về xuất bản. Mặt khác, quy trình đào tạo bằng 2 thường phức tạp bởi sự “lệch pha” về chuyên môn, trình độ tự giác và điều kiện học tập của học viên rất khác nhau. Mặc dù vậy, chất lượng đầu ra đào tạo theo mô hình này đạt cao hơn hẳn mô hình trước. Nhân cách người biên tập sách khi ra trường đã được trang bị khá đầy đủ. “Con mắt biên tập” đã bao quát được toàn diện cả ở tầm khái quát, cả kỹ năng biên tập chi tiết.
Từ những năm 1990, ngành xuất bản Việt Nam cũng mở cửa trong quan hệ với thế giới. Ngoài các nước xã hội chủ nghĩa, chúng ta đã mở cửa quan hệ với các nước tư bản phát triển về xuất bản trong đó có hợp tác đào tạo.
Mô hình đào tạo, bồi dưỡng xuất bản của các nước ASEAN, của Mỹ, Anh, Pháp, Trung Quốc, Nga, Hàn Quốc đều đã được nghiên cứu, tham khảo trong đào tạo biên tập sách ở Việt Nam. Chương trình đào tạo xuất bản ở Khoa Xuất bản - Học viện Báo chí và Tuyên truyền được xây dựng lại và triển khai viết giáo trình đào tạo. Các đề án cấp Nhà nước về xây dựng các chương trình đào tạo từ bậc đại học đến bậc tiến sĩ xuất bản được triển khai, đã thu được những thành tựu đáng ghi nhận.
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo triển khai thực hiện bộ chương trình đào tạo cán bộ biên tập xuất bản mới với các trình độ cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ xuất bản. Khoa Xuất bản - Học viện Báo chí và Tuyên truyền là cơ sở đào tạo duy nhất ở nước ta đã và đang thực hiện cả ba bậc đào tạo này. Những cán bộ được đào tạo chuyên ngành biên tập xuất bản hiện nay có thể học nhiều bậc để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, cung cấp kịp thời nguồn nhân lực cho ngành, đồng thời có đủ điều kiện để phát huy cao nhất năng lực bản thân, vươn lên đạt những thành tựu cao trong thực tiễn và hoạt động khoa học xuất bản.
Học viện Báo chí và Tuyên truyền với truyền thống hơn 50 năm đào tạo chuyên ngành xuất bản vững tin phát triển, thực hiện chương trình đào tạo cán bộ biên tập xuất bản ở cả 3 trình độ, đáp ứng nhu cầu mới của xuất bản Việt Nam trong kỷ nguyên kỹ thuật số. Con đường tiến lên khá rõ, song trước mắt những người làm công tác đào tạo chuyên ngành xuất bản nước ta vẫn đang còn biết bao vấn đề bức xúc: Nguồn lực của các cơ sở đào tạo ngành xuất bản nước ta quá nhỏ bé. Cơ sở đào tạo chuyên ngành biên tập xuất bản cả 3 trình độ ở nước ta chỉ dưới 10 giảng viên đảm nhiệm. Số người có học hàm, học vị trong ngành có thể tham gia đào tạo cũng chỉ đếm được trên đầu ngón tay. Trong khi đó, trên thế giới việc đào tạo trình độ tiến sĩ ngành biên tập xuất bản còn là một chuyên ngành rất hẹp và ít trường đại học thực hiện. Cơ sở vật chất kỹ thuật cho đào tạo chuyên ngành này ở nước ta còn nghèo nàn và lạc hậu, việc hướng dẫn thực hành trong đào tạo còn bất cập, chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn.
Hiện nay, ngành xuất bản Việt Nam đang nhanh chóng chuyển đổi công nghệ. Kỹ năng biên tập xuất bản thay đổi hàng ngày. Các cơ sở đào tạo, đội ngũ giảng viên xuất bản vẫn đang tự vượt lên để cập nhật các thành tựu mới nhằm đáp ứng yêu cầu của ngành và của xã hội. Việc đào tạo biên tập xuất bản trong thời đại công nghệ mới vẫn gian nan, vất vả. Song, nhân loại không bao giờ thiếu được sách nên không thể coi nhẹ việc đào tạo những người làm sách, đặc biệt là những biên tập viên. Bởi vậy, công việc đào tạo biên tập viên xuất bản dù gian nan vẫn luôn là một công việc cao cả và vinh quang./.
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Lý luận chính trị và Truyền thông số 01.2021
Bài liên quan
- Năng lực ngôn ngữ và vai trò của năng lực ngôn ngữ đối với sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền
- Một số yếu tố tác động đến đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội ở nước ta hiện nay
- Cận ngôn ngữ trong phát biểu trước công chúng
- Báo chí giải pháp, hướng đi cho báo chí truyền thống
- Nâng cao năng lực tư duy phản biện cho người học trong đào tạo người làm báo ở các trường đại học Việt Nam hiện nay
Xem nhiều
-
1
[Video] Khai mạc Hội Báo toàn quốc 2025
![[Video] Khai mạc Hội Báo toàn quốc 2025]()
-
2
Hoạt động truyền thông của các câu lạc bộ tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền và Học viện Ngoại giao
![Hoạt động truyền thông của các câu lạc bộ tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền và Học viện Ngoại giao]()
-
3
Đồng chí GS,TS Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng uỷ, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương dự và phát biểu chỉ đạo tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ Học viện Báo chí và Tuyên truyền lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 - 2030
![Đồng chí GS,TS Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Bí thư Đảng uỷ, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương dự và phát biểu chỉ đạo tại Đại hội Đại biểu Đảng bộ Học viện Báo chí và Tuyên truyền lần thứ XII, nhiệm kỳ 2025 - 2030]()
-
4
Phê phán luận điệu xuyên tạc các nghị quyết “bộ tứ trụ cột”
![Phê phán luận điệu xuyên tạc các nghị quyết “bộ tứ trụ cột”]()
-
5
Phát huy vai trò của người có uy tín ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”
![Phát huy vai trò của người có uy tín ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc”]()
-
6
Thái độ tiếp nhận của sinh viên đối với các sản phẩm truyền thông tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo trên nền tảng Tiktok
![Thái độ tiếp nhận của sinh viên đối với các sản phẩm truyền thông tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo trên nền tảng Tiktok]()
![[Video] Khai mạc Hội Báo toàn quốc 2025](https://media.lyluanchinhtrivatruyenthong.vn/resize/58x58/uploads/news/2025/06/19/hoi-bao-17503098046961980487468.jpg)
Liên kết
- Báo điện tử đảng cộng sản việt nam
- Báo nhân dân
- Báo Quân đội nhân dân
- Cổng thông tin điện tử Học viện Báo chí và Tuyên truyền
- Cổng thông tin điện tử Học viện Chính trị quốc gia hồ chí minh
- Tạp chí Cộng sản
- Tạp chí Giáo dục lý luận
- Tạp chí Giáo dục và Xã hội
- Tạp chí Khoa học xã hội và Nhân văn
- Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam
- Tạp chí Lý luận chính trị
- Tạp chí Nghiên cứu con người
- TẠP CHÍ Nghiên cứu dân tộc
- Tạp chí Người làm báo
- Tạp chí Nội chính
- Tạp chí Quản lý Nhà nước
- Tạp chí Tổ chức Nhà nước
- Tạp chí Tuyên giáo
- Tạp chí Xây Dựng Đảng
- Thư viện số Học viện Báo chí và Tuyên truyền
- Trang thông tin điện tử Hội đồng Lý luận Trung ương
Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền chúc mừng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, các cơ quan báo chí nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam
Ngày 18/6/2025, PGS,TS. Phạm Minh Sơn, Giám đốc Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã đến chúc mừng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Báo Nhân Dân, Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), Tạp chí Cộng sản nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025).
![[Ảnh] Toàn cảnh Lễ khai mạc Hội Báo toàn quốc 2025](https://media.lyluanchinhtrivatruyenthong.vn/resize/300x200/uploads/news/2025/06/19/9d1c842ba95c1e02474d22.jpg)
Năng lực ngôn ngữ và vai trò của năng lực ngôn ngữ đối với sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Năng lực ngôn ngữ và vai trò của năng lực ngôn ngữ đối với sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền
Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp quan trọng và tiện lợi nhất. Nhưng để giao tiếp có hiệu quả phải cần đến năng lực ngôn ngữ (NLNN). Trong xã hội phát triển như hiện nay, việc mở rộng phạm vi, loại hình, không gian, cách thức giao tiếp là tất yếu, theo đó NLNN càng trở nên quan trọng. Do vậy, việc phát triển NLNN cần phải trở thành điều kiện tiên quyết, nhất là đối với sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền (Học viện BC&TT). Bài này nói về vai trò của NLNN đối với sinh viên của Học viện trong hoạt động tác nghiệp.
Một số yếu tố tác động đến đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội ở nước ta hiện nay
Một số yếu tố tác động đến đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội ở nước ta hiện nay
Những biến đổi trong đời sống xã hội cùng với những thành tựu của Cách mạng 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của internet và mạng xã hội đã tạo ra môi trường thông tin rộng lớn, dễ tiếp cận nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro như tin giả, thông tin sai lệch. Điều này tác động sâu sắc đến công tác định hướng dư luận xã hội ở nước ta hiện nay. Việc đổi mới phương pháp định hướng dư luận xã hội là một đòi hỏi tất yếu để góp phần vào xây dựng một môi trường thông tin lành mạnh, duy trì sự ổn định xã hội, củng cố niềm tin của người dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước.
Cận ngôn ngữ trong phát biểu trước công chúng
Cận ngôn ngữ trong phát biểu trước công chúng
Khi phát biểu trước công chúng, người nói không chỉ dùng ngôn từ tác động đến người nghe mà còn dùng giọng nói, trọng âm, tốc độ… để góp phần chuyển tải thông điệp. Những yếu tố ấy chính là cận ngôn ngữ. Bài viết này nhận diện các yếu tố cận ngôn ngữ và vai trò của chúng trong phát biểu trước công chúng.
Báo chí giải pháp, hướng đi cho báo chí truyền thống
Báo chí giải pháp, hướng đi cho báo chí truyền thống
Ngày 21/9, diễn đàn Tổng Biên tập năm 2024 với chủ đề “Báo chí giải pháp, hướng đi cho báo chí truyền thống” đã diễn tại tỉnh Bình Thuận. Diễn đàn do Báo Nhà báo và Công luận, Hội Nhà báo Việt Nam phối hợp với tỉnh Bình Thuận tổ chức, thu hút sự tham gia hơn 100 đại biểu là lãnh đạo các cơ quan báo chí, các cơ quan quản lý báo chí trên cả nước.
Bình luận