Bài 2: Hy sinh quyền lợi cá nhân vì lợi ích chung của dân tộc

Không thể nào phủ nhận những kết quả quan trọng trong tinh gọn bộ máy mà chúng ta đã thực hiện trong thời gian qua. Tuy nhiên thực tiễn cho thấy, mặc dù tổ chức bộ máy hệ thống chính trị đã được đổi mới ở một số bộ phận nhưng cơ bản vẫn theo mô hình được thiết kế từ hàng chục năm trước và nhiều vấn đề trái với quy luật phát triển, tạo ra tâm lý nói không đi đôi với làm. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến nhiều chủ trương, chính sách của Đảng chậm đi vào thực tiễn cuộc sống hoặc là một số chủ trương không đi được vào cuộc sống.

Trong bài viết: “Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng, để đạt được mục tiêu chiến lược này, cả hệ thống chính trị cần nỗ lực phi thường và khẩn trương thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn về tổ chức và bộ máy. Đó cũng chính là nội dung tiếp tục trao đổi của chúng tôi với hai vị khách mời:

- Ông Vũ Trọng Kim, Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

- Ông Nguyễn Tiến Dĩnh, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ.

PV: Qua bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm cũng như những gì mà các vị khách mời đã phân tích thì chúng ta phải xem lại cách tinh giản biên chế đã thực hiện trong thời gian qua như thế nào, phải không thưa ông Vũ Trọng Kim?

Ông Vũ Trọng Kim: Cách tinh giảm biên chế của chúng ta vừa qua giống như một phép tính trừ đơn thuần, là yêu cầu giảm 2%, 3% hay là 5%, chỉ về số lượng chứ chưa gắn với nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ sao cho hiệu lực, hiệu quả và đặc biệt là vị trí làm việc. Nâng cao năng lực lãnh đạo và cầm quyền là thông qua cán bộ và thông qua tập thể lãnh đạo. Điều này chúng ta chưa chú ý đến, chưa gắn việc giảm biên chế với nâng cao năng lực hoạt động của đội ngũ cán bộ, trong đó kể cả cán bộ lãnh đạo.

Lê Nin đã từng nói rằng: Cho tôi một tổ chức cách mạng thì tôi sẽ đảo lộn nước Nga lên. Điều đó chứng tỏ rằng đội ngũ này, tổ chức cách mạng này là một tổ chức tinh gọn và hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả thì mới có thể xoay chuyển được tình hình khó khăn của nước Nga lúc bây giờ. Ở đây chúng ta lúc này cũng thấy một hoàn cảnh diễn ra như thế. Chúng ta phải vực dậy từ bộ máy, từ đội ngũ cán bộ của mình và đặc biệt là tính khoa học và thực tiễn phải được đáp ứng. Vì thế, tổng kết Nghị quyết 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tỉnh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả" phải khách quan, dân chủ và phải sát, phải đúng, phải phản ánh thực tế khách quan chứ không được che đậy một vấn đề nào cả.

Chúng ta hãy làm như thế nào để bộ máy rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm và năng lực được tăng cường, hiệu quả, hiệu lực. Nó thể hiện rất rõ ràng mà không có chuyện chồng lấn lên nhau. Cuối cùng dẫn đến có những việc thì xúm vào làm, mà có những việc lại bỏ qua. Điều này làm cho Nhân dân kêu nhiều lắm. Một số người đi làm thủ tục hành chính người ta bảo phải qua hàng chục con dấu đỏ, hàng chục chữ ký thì mới xong một thủ tục đầu tư cho sản xuất kinh doanh.

Cho nên tôi nghĩ rằng, các bộ mà thấy nhiệm vụ gần nhau, cùng một lĩnh vực thì mình phải tính là sự quản lý đa ngành như thế nào, đa lĩnh vực như thế nào để từ đó sắp xếp một việc thì phải tập trung một cơ quan làm. Bây giờ có những việc tôi phải hỏi tới bốn cơ quan mà cả mấy chục ngày đã trả lời đâu. Điều đó đang tồn tại ở trong bộ máy của chúng ta, ở trong biên chế của chúng ta. Biên chế này không phải chỉ đội ngũ công nhân viên chức đâu, mà kể cả lãnh đạo. Phải làm sao để lãnh đạo đúng vào vị trí, quyết đoán và có trách nhiệm với công việc tư, công.

PV: Ông Nguyễn Tiến Dĩnh thì có cách nhìn như thế nào về phương thức chúng ta đã thực hiện tinh giảm biên chế trong thời gian qua? Những kết quả đạt được cũng như là những bài học kinh nghiệm chúng ta rút ra sau nhiều năm thực hiện tinh giản biên chế?

Ông Nguyễn Tiến Dĩnh: Nghị quyết 18 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã nêu ra mục tiêu việc tinh gọn bộ máy phải gắn với tinh giản biên chế. Trong đó đưa ra chỉ tiêu cụ thể đến năm 2021 là phải giảm được 10% biên chế trong hệ thống chính trị, tức là bình quân mỗi năm là phải 2%.

Và để thực hiện, chúng ta có nhiều giải pháp, trong đó có những vấn đề chính sách của cán bộ. Chính phủ đã có Nghị định 108 năm 2014 về chính sách tinh giản biên chế, sau đó đã được bổ sung, sửa đổi sau 2-3 nghị định nữa để xác định những trường hợp nào, đối tượng nào thì phải tinh giảm. Và yêu cầu các đơn vị hằng năm đều phải có kế hoạch để thực hiện tinh giảm này. Qua thực tiễn vừa rồi, chúng ta thấy rằng, trong thực tế về mặt số lượng thì chúng ta đạt được. Tức là đến năm 2021-2022 đạt tinh giảm được hơn 10%, đạt được mục tiêu cụ thể của Nghị quyết 18.

Tuy nhiên, đánh giá về chất lượng thì thật ra chúng ta chưa đạt được yêu cầu. Bởi vì số tinh giản này chủ yếu là đối tượng về hưu và những đối tượng có thể sấp xỉ về hưu trước 1-2 năm, nhưng những đối tượng đó có khi hoạt động tốt. Còn những đối tượng mà không đáp ứng được yêu cầu cần phải tinh giảm thì lại không về. Do đó, mục tiêu để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ sau khi thực hiện tinh giảm là không đạt. Trong khi đó, chúng ta đã phải bỏ ra một nguồn lực về tài chính rất lớn để phục vụ cho việc này.

Ở đây có rất nhiều nguyên nhân. Trong đó có nguyên nhân như trong Nghị quyết 18 cũng như là Tổng Bí thư đã nêu, trong quá trình làm, trách nhiệm của các cấp, các ngành, các đơn vị, tổ chức, trước hết là người đứng đầu còn thể hiện không quyết tâm, nhận thức cũng như hành động còn nể nang, né tránh, thậm chí có lợi ích cục bộ. Điều này dẫn đến đối tượng cần phải tinh giảm thì không đáp ứng được, mặc dù mất rất nhiều các chi phí tài chính. Cuối cùng bộ máy vẫn còn nhiều và không nâng cao được chất lượng bao nhiêu, dẫn đến hậu quả như chúng ta đã nói, năng lực, hiệu lực, hiệu quả của bộ máy rất hạn chế. Mà Đảng lãnh đạo thông qua nhà nước, bằng nhà nước, tức là Đảng cầm quyền. Nhà nước mà không có hiệu lực, hiệu quả thì rõ ràng năng lực lãnh đạo của Đảng cũng sẽ hạn chế.

PV: Thưa ông Vũ Trọng Kim, ông có suy nghĩ như thế nào về 3 công tác trọng tâm mà Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra để thực hiện cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị trong thời gian tới?

Ông Vũ Trọng Kim: Đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm nêu ra 3 nhiệm vụ công tác trọng tâm, tôi thấy rất xác đáng trong tình hình, nhiệm vụ đang yêu cầu chúng ta hiện nay. Vấn đề đầu tiên là chúng ta phải hoạch định ra được một tổng thể. Tức là tổng thể tổ chức bộ máy gồm có Đảng, Nhà nước, Mặt trận, các đoàn thể trong hệ thống chính trị. Như thế chúng ta mới nhìn sâu, thấy rộng một tầm bao quát để tổ chức một cách khoa học. Nó phục vụ cho nhiệm vụ trước mắt cũng như lâu dài.

Việc tổ chức ra mô hình như vậy thì không đơn giản, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, vừa là kinh nghiệm quốc tế vừa phản ảnh được đặc điểm riêng biệt của Việt Nam ở trong một thời kỳ cụ thể, nhưng phải có cái nhìn xa hơn cho nhiều năm tới.

Chúng ta nói rằng phương thức Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ. Thế thì phải thiết kế như thế nào để chức năng, nhiệm vụ không giẫm đạp lên nhau. Cái nào kết hợp được thì phải kết hợp để tổng thể không bị xô lệch. Chức năng, nhiệm vụ chính xác, đúng đắn rồi nhưng mà có những việc trong xã hội được quản lý và tổ chức một cách tổng thể. Điều đó rất quan trọng.

Để phục vụ cho việc đó, tổng kết Nghị quyết 18 phải chú ý đến nhiều vấn đề vừa là định hướng lâu dài, vừa là những giải pháp tổ chức thực hiện cụ thể. Cái nào được, cái nào chưa được, từ kinh nghiệm này để chúng ta có được bức tranh chung cho mô hình tổng thể của bộ máy tổ chức trong hệ thống chính trị. Từ đó chúng ta gắn liền với công việc sắp xếp tổ chức bộ máy với tinh giảm biên chế, vị trí việc làm, vị trí lãnh đạo… Như thế mới mang lại hiệu quả, hiệu năng cũng như hiệu lực cầm quyền, lãnh đạo của Đảng.

Đảng lãnh đạo, cầm quyền thông qua bộ máy nhà nước nhưng phải có sự kết hợp. Thường chúng ta tách bạch ra, điều nó không hay. Đảng đi theo đường Đảng, chính quyền đi theo đường chính quyền thì có khi nó không hợp. Chúng ta hãy hiện thân hóa con người của Đảng vào trong bộ máy chính quyền. Như vậy, thực hiện nhiệm vụ chính quyền, tức là đã nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng. Phải chú ý đến việc bố trí, sắp xếp cán bộ như thế nào để hài hòa.

Trong tổng thể Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ không phải là một sự tách biệt, nó tương đối thôi. Cái chính là phải kết hợp nhuần nhuyễn và chỉ có một đảng lãnh đạo thì sự thống nhất, sự kết hợp đó càng phải chặt chẽ, ăn khớp với nhau thì mới gọi là một tổng thể của hệ thống chính trị.

PV: Trong các giải pháp Tổng Bí thư đề ra, giải pháp thứ hai có một điểm rất đáng chú ý, đó là “tập trung hoàn thiện thể chế theo tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để nhanh chóng đưa chủ trương của Đảng đi vào thực tiễn cuộc sống... Ý kiến của đồng chí Nguyễn Tiến Dĩnh về vấn đề này như thế nào?

Ông Nguyễn Tiến Dĩnh: Đảng và Nhà nước ta đã xác định hiện nay điểm nghẽn trong phát triển của xã hội là thể chế. Trong đó, điểm nghẽn về tổ chức bộ máy là điểm nghẽn của điểm nghẽn. Tổ chức bộ máy của chúng ta bắt buộc phải được thể chế. Thể chế bằng chính sách pháp luật của Nhà nước để thực hiện.

Tuy nhiên, hiện nay, trong điều kiện phát triển kinh tế - xã hội, trong đó nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa cũng như nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa có rất nhiều nội dung, các vấn đề cần phải thể chế. Có những vấn đề cần được thể chế mới. Có những vấn đề cần bổ sung, sửa đổi cho phù hợp điều kiện hiện nay. Tôi cho rằng có lẽ cách làm luật hoặc thể chế của chúng ta cũng mất rất nhiều thời gian. Đối với Quốc hội, một năm có hai kỳ thôi (trừ kỳ họp đột xuất) cho nên vấn đề xây dựng, tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị phải làm một cách quyết liệt, triệt để trong thời gian tới. Thực sự đây phải là một cuộc cách mạng, nếu không thì khó có thể đạt được mục tiêu mà Đảng đã đề ra.

Chúng ta đang nói là vào kỷ nguyên phát triển và kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, thì rõ ràng phải yêu cầu có thể chế. Với cách làm cũ thì rõ ràng không đáp ứng được. Chính vì vậy, Tổng Bí thư cũng đưa ra ở giải pháp thứ 2 là “vừa chạy vừa xếp hàng”. Tức là phải liên tục nghĩ ra, xây dựng các thể chế và phải có cách đẩy nhanh tiến độ của Quốc hội cũng như là Chính phủ và các cơ quan, bộ, ngành để hoàn thiện được thể chế thì mới đáp ứng được. Thế nên chỉ đạo của Tổng Bí thư tôi cho rằng là rất phù hợp.

PV: Ông Vũ Trọng Kim có bổ sung thêm điều gì không?

Ông Vũ Trọng Kim: Bên cạnh thể chế như anh Nguyễn Tiến Dĩnh nêu thì tôi nghĩ là phải cụ thể hóa ra thành những cơ chế, những chính sách và những cơ chế, chính sách này phải bám sát vào thực tiễn đời sống xã hội của chúng ta. Sau thể chế này phải chuẩn hóa được các chức danh lãnh đạo. Điều rất quan trọng là ngồi đúng chỗ và làm đúng việc. Tuyển cán bộ phải đi vào chuẩn mực để vừa hợp lý, vừa khoa học, vừa nâng cao được năng lực hoạt động của bộ máy mà trong đó thông qua vị trí việc làm của từng cá nhân.

Tổng Bí thư nói rằng “thà ít mà tốt”. Quy tắc này chúng ta phải soi rõ tất cả vào các bộ, ngành, các cơ quan xem ai làm việc được và ai không làm việc được. Bây giờ ở các cơ quan câu than vãn nhiều nhất là người làm không hết việc nhưng mà người ngồi chơi xơi nước. Tình trạng đó xảy ra ở nhiều cơ quan, đơn vị. Chính vì thế cho nên phải “thà ít mà tốt”. Câu này xuyên suốt trong quá trình xem xét lại chất lượng và hoạt động hiệu quả của bộ máy, soi xét vào từng cán bộ công chức. Tôi nghĩ rằng sau thể chế là vấn đề cụ thể hóa những vị trí chức danh của các vị lãnh đạo và vị trí làm việc của các bộ, ngành.

PV: Vâng! Đúng như ông Vũ Trọng Kim vừa nói, trong phần cuối cùng của bài viết thì Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã trích câu nói của V.I Lênin khi nói về tái thiết bộ máy nhà nước đó là phải tuân theo quy tắc “thà ít mà tốt”. Tuy nhiên, Tổng Bí thư cũng viết thêm rằng: “Tôi biết rằng giữ vững quy tắc ấy và vận dụng được nó vào tình hình thực tế của chúng ta là khó khăn... Tôi biết rằng sẽ phải kháng cự một cách mãnh liệt, sẽ phải tỏ ra kiên trì phi thường...”. Trước yêu cầu đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, việc quán triệt, triển khai quan điểm của Tổng Bí thư có ý nghĩa như thế nào nhằm xây dựng hệ thống chính trị thật sự tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới thưa các vị khách mời?

Ông Nguyễn Tiến Dĩnh: Ý kiến của V.I Lênin khi nói về tổ chức bộ máy, tôi cho rằng rất phù hợp bởi nó gắn giữa tinh gọn bộ máy và chất lượng của đội ngũ trong bộ máy đó. Chúng ta thấy rằng dù là gọn nhưng mà nếu chất lượng thì sẽ nâng cao được hiệu quả làm việc, năng suất lao động. Cho nên chúng ta phải đi theo hướng này.

Tuy nhiên có thể nói rằng trong quá trình sắp xếp, tổ chức bộ máy đụng đến tổ chức, đụng đến con người, liên quan đến vấn đề tư tưởng rồi tâm tư, nguyện vọng của cán bộ, đảng viên trong từng bộ máy một. Khi tách ra có khi vui vẻ nhưng khi nhập vào hoặc là tinh gọn lại, giảm bớt đi thì nó đụng đến từng con người một. Cho nên Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nói đây là một công việc có thể nói hết sức khó khăn và phức tạp, đòi hỏi phải có sự đoàn kết, thống nhất và thậm chí có sự hy sinh của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là có sự quyết tâm chính trị rất cao trong toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị để cùng chung tay thực hiện bằng được mục tiêu phải tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế theo hướng tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.

Muốn đạt được trước hết phải đảm bảo thống nhất về nhận thức và hành động. Phải dứt khoát làm, không thể nào chậm trễ. Vì nếu không nó sẽ kéo lùi sự phát triển, là lực cản và các mục tiêu của Đảng đã đề ra không sẽ không đạt được. Hiện nay, nếu về kinh tế, chúng ta đang sợ nhất vào bẫy thu nhập thấp. Trong đó, thời gian cơ cấu dân số vàng của chúng ta cũng sắp hết đến nơi rồi. Thời cơ, vận hội của dân tộc nếu không bắt kịp trong giai đoạn này thì sẽ không thể vươn mình lên được. Phải có tăng tốc, bứt phá, mà trước hết bắt đầu từ tổ chức bộ máy trong hệ thống phải làm được. Phải chấp nhận có những hy sinh, tức là vì tinh gọn bộ máy có thể tinh giản biên chế, như vậy sẽ đụng đến từng con người một, nhưng phải chấp nhận.

Và người lãnh đạo, các cấp ủy đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội  cũng phải kiên quyết. Trách nhiệm của người đứng đầu phải quyết định, không nể năng, né tránh, không lợi ích cục bộ... Tất cả những chuyện đó phải thống nhất, nhận thức, hành động phải kiên quyết.

Tôi cho rằng với tinh thần của Tổng Bí thư, chắc chắn là Ban Chấp hành Trung ương sẽ có nghị quyết mới và thể hiện một tinh thần mới, quyết liệt.

Sắp tới chuẩn bị cho Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 14 thì chắc chắn sẽ được đưa vào thực hiện, chuẩn bị nhân sự trong các tổ chức đảng cũng như chính quyền các cấp. Tôi tin sẽ được thực hiện tốt.

Ông Vũ Trọng Kim: Chưa bao giờ tôi có một kỳ vọng lớn lao như lần này. Đó là vai trò khởi xướng và cầm cờ của Tổng Bí thư. Điều này khiến cho chúng ta có một sự nhận thức thống nhất trong toàn Đảng.

Rút kinh nghiệm của Nghị quyết 18 trước đây, đó là nhận thức phải sâu sắc, đã hành động phải quyết liệt và phải hướng tới mục tiêu chúng ta đã đưa ra. Chính vì thế cho nên kỳ vọng và hy vọng rất lớn lao, toàn Đảng, toàn dân ủng hộ chủ trương này thì chúng ta sẽ làm thành công.

Thành công đợt này có ý nghĩa đưa đất nước phát triển, có thu nhập cao, đưa đất nước đi lên để sánh vai với các cường quốc năm châu. Đây là sự nghiệp vĩ đại của dân tộc đặt ra trước mắt chúng ta. Chúng ta phải thực hiện thôi. Cho nên, dù có khó khăn, gian khổ thì cũng phải quyết tâm làm. Dù có là hy sinh quyền lợi cá nhân của mình thì cũng phải làm vì lợi ích chung của dân tộc. Cá nhân là thứ yếu, cả dân tộc mới là lớn lao. Cho nên, sẽ có gặp những trở ngại nhất định và có thể có những phản kháng nhưng chúng ta phải làm. Dân chủ thì phải tập trung, mà muốn tập trung thì phải có dân chủ. Nhân dân chúng ta đoàn kết một lòng. Cứ mỗi lần khó khăn là mỗi lần sẽ vượt qua rất dũng cảm, mạnh liệt. Chính tinh thần này, tôi tin tưởng một cách tuyệt đối vào sự nghiệp chúng ta đang làm, cuộc cách mạng về tổ chức và bộ máy.

PV: Trân trọng cảm ơn các vị khách mời!