Mô hình và tương lai của báo chí trực tuyến trả tiền

Mô hình trả tiền đọc báo điện tử

Ở thuở ban đầu của báo điện tử, các nội dung trực tuyến được cung cấp hoàn toàn miễn phí. Các báo điện tử cung cấp nội dung miễn phí trên mạng Internet dưới nhiều hình thức khác nhau để thu hút độc giả và giữ độc giả gắn kết với họ.

Nguồn thu của báo chí bao gồm tài trợ của Nhà nước, tiền quyên góp ủng hộ, tiền quảng cáo và tiền phát hành. Xu thế chung của báo chí thế giới là nguồn tài trợ và quảng cáo ngày càng khó khăn, tiền thu về từ phát hành ngày càng giảm.

Vì thế, càng ngày càng có thêm nhiều báo chí trực tuyến áp dụng biện pháp buộc độc giả phải trả tiền để truy cập nội dung, xu hướng này đang dần nổi trội và thắng thế. Do đó, việc trả tiền đọc báo chí trực tuyến là xu thế tất yếu trong tương lai của báo chí hiện đại

Một số mô hình tiêu biểu

Mô hình miễn phí vẫn tồn tại, nhưng đều ở những cơ quan không phải là thương hiệu báo chí lớn có tầm ảnh hưởng rộng, tức là chỉ với số lượng độc giả không cao. Đối nghịch với mô hình này là mô hình chỉ trả tiền mới có thể truy cập được vào nội dung của báo điện tử.

Ở mô hình này, các báo sử dụng nhiều hình thức khác nhau như kết hợp đặt mua báo in với quyền được truy cập nội dung trực tuyến, chỉ trả tiền cho việc truy cập các nội dung trực tuyến hay mua quyền truy cập nội dung trực tuyến cho thời gian nhất định như một ngày, một tuần, một tháng, một năm...

Kết quả các cuộc điều tra và khảo sát cho thấy, mô hình này hiện không phổ biến và chỉ được áp dụng ở rất ít báo điện tử. Đại đa số độc giả không mặn mà với mô hình này và không sử dụng nó.

Freemium, ghép từ Free và Premium, là mô hình kết hợp giữa cho sử dụng miễn phí những nội dung nhất định và bắt phải trả tiền mới có thể truy cập được những nội dung nhất định. Các báo điện tử thường dùng dấu “Premium” hay “plus” hoặc “+” để thể hiện sự khác biệt giữa những nội dung được truy cập miễn phí và những nội dung phải trả tiền thì mới được quyền truy cập.

Hình thức trả tiền ở đây là trả giá cho thời gian sử dụng nhất định. Ở mô hình này thường chỉ thấy có tin tức chung chung không có chiều sâu của phân tích, bình luận hay hệ thống hóa mà có thể đọc được ở mọi nơi khác được cung ứng miễn phí trong khi những nội dung có chất lượng cao hơn về thông tin và định hướng nhận thức thì phải trả tiền mới có thể truy cập vào được.

Mô hình tiếp theo có tên gọi là Metered Model, tạm dịch là mô hình hỗn hợp. Trong mô hình này, về nguyên tắc phải trả tiền thì mới được quyền truy cập các nội dung. Tuy nhiên, độc giả được sử dụng miễn phí một số lượng lần truy cập nhất định mà khi vượt quá thì bị yêu cầu đăng ký trả tiền định kỳ hoặc chỉ truy cập trong ngày. Hybrid Model là kết quả của sự kết hợp giữa Freemium Model và Metered Model. Cuối cùng là mô hình tự nguyện đóng góp tài chính cho báo chí điện tử trực tuyến.

Nhìn nhận báo chí thế giới thời điểm hiện tại có thể thấy, mỗi nơi có những cách làm khác nhau nhưng mô hình Freemium xem ra được áp dụng rộng rãi và phổ biến hơn cả.

Cuộc “hôn nhân” giữa báo điện tử và công chúng

Cách thức vận dụng cùng một mô hình cũng khác nhau chứ không thống nhất. Có những báo phân loại ngay từ đầu nội dung có thể được truy cập miễn phí và phải trả tiền. Nhưng cũng có những báo cho sử dụng một số nội dung miễn phí trong thời gian nhất định, chẳng hạn như 1 hoặc 2 ngày, sau đó chuyển sang diện phải trả tiền mới có thể truy cập được.

Cách làm, mức độ và mô hình có khác nhau, nhưng tất cả đều hàm chứa xu thế là báo chí điện tử trực tuyến dần rời bỏ tình trạng miễn phí để chuyển sang tình trạng phải trả tiền mới có quyền truy cập. Xu thế này không còn có thể tránh khỏi được nữa và quyết định tương lai của báo chí điện tử trực tuyến. Báo in càng thất thế thì xu thế này càng thêm mạnh mẽ.

Có hai hệ luỵ trực tiếp hình thành từ xu hướng này.

Thứ nhất, báo chí điện tử trực tuyến bị thách thức rất quyết liệt về chất lượng để độc giả cảm nhận thấy xứng đáng với đồng tiền họ bỏ ra. Chất lượng báo chí trên mọi phương diện của nó quyết định báo chí điện tử trực tuyến có tồn tại và tiếp tục phát triển được hay không ở thời phải đặt giá cho quyền truy cập nội dung trực tuyến. Cuộc cạnh tranh giữa các báo chí điện tử trực tuyến vì thế rất quyết liệt trong khuôn khổ quốc gia và vùng lãnh thổ cũng như trên bình diện thế giới.

Thứ hai, độc giả dần cũng phải hình thành văn hóa đọc mới là phải trả tiền thì mới được đáp ứng nhu cầu thông tin từ các báo chí điện tử trực tuyến và không có quyền đòi hỏi báo chí điện tử trực tuyến cung ứng dịch vụ miễn phí. Cái gì cũng đều có giá của nó trong cuộc sống của con người, hoạt động của quốc gia và trong thế giới báo chí điện tử trực tuyến.

Đi cùng với xu thế phải trả tiền cho quyền truy cập các báo chí điện tử trực tuyến còn có cuộc sàng lọc không thương tiếc các báo chí điện tử trực tuyến, một cuộc chơi “tồn tại hay không tồn tại” và cuộc ganh đua không khoan nhượng giành độc giả, đồng thời với cuộc sàng lọc độc giả.

Báo chí điện tử trực tuyến phải chất lượng hơn thì độc giả cũng phải nghiêm túc hơn và trí tuệ hơn. Xót tiền tiếc của, độc giả sẽ phải cân nhắc kỹ càng trước khi quyết định bỏ tiền ra mua quyền truy cập báo chí điện tử trực tuyến nào trong thời gian bao lâu. Mối quan hệ tương tác giữa độc giả và báo chí điện tử trực tuyến vì thế chuyển biến rất cơ bản. Báo chí và độc giả buộc phải xích lại gần nhau hơn./.

_______________

Bài đăng trên Tạp chí Người Làm Báo điện tử ngày 26.8.2020

Lư Phổ Ân