Tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở Báo Nhân Dân điện tử hiện nay

 1. Đặt vấn đề

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, việc tổ chức sản xuất các tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trở thành một trong những nhiệm vụ trọng tâm của các cơ quan báo chí Việt Nam nhằm quảng bá hình ảnh đất nước, con người và chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước ra thế giới. Báo Nhân Dân điện tử, với vị thế là tờ báo đối ngoại quan trọng hàng đầu của Việt Nam, hiện đã xuất bản nội dung bằng sáu ngôn ngữ gồm tiếng Việt, Anh, Trung, Pháp, Nga và Tây Ban Nha, góp phần mở rộng kênh thông tin chính thống tới bạn bè quốc tế. Tuy vậy, trong quá trình tổ chức sản xuất các sản phẩm báo chí đa ngôn ngữ, vẫn còn không ít hạn chế, khó khăn đặt ra như phân bổ nhân lực chưa thật sự cân đối giữa các sản phẩm tiếng nước ngoài, hạn chế trong việc đầu tư trang thiết bị và công nghệ đồng bộ phục vụ sản xuất báo chí đa ngữ, hạn chế trong khả năng mở rộng kênh tiếp cận và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho hoạt động đối ngoại. Trước yêu cầu mới của công tác thông tin đối ngoại, bài viết “Tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở Báo Nhân Dân điện tử hiện nay- Thực trạng và một số giải pháp nâng cao chất lượng” được lựa chọn nhằm phân tích thực trạng, chỉ ra những vấn đề còn tồn tại và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng trong thời gian tới.

2. Quan niệm và các hoạt động tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài

2.1. Quan niệm

Theo tác giả Hà Huy Phượng trong cuốn Tổ chức nội dung thiết kế, trình bày báo in “Tổ chức nội dung báo và tạp chí là việc lập kế hoạch nội dung từng số báo, trang báo, tạp chí sắp xuất bản, tổ chức thực hiện để đạt được mục đích mục tiêu và đáp ứng nhu cầu tiếp nhận thông tin của công chúng mà cơ quan báo chí đó hướng đến”⁽¹⁾. Theo Từ điển tiếng Việt thì “Tổ chức là làm cho một chỉnh thể có một cấu tạo, một cấu trúc và những chức năng chính nhất định⁽²⁾. Trong phạm vi nghiên cứu này, tác giả quan niệm: tổ chức sản xuất là quá trình sắp xếp, phân công và phối hợp các yếu tố của sản xuất (lao động, tư liệu sản xuất, vốn, công nghệ, thông tin…) một cách khoa học và hợp lý, nhằm biến nguồn lực thành sản phẩm hoặc dịch vụ với năng suất, chất lượng và hiệu quả cao nhất.

Về khái niệm tác phẩm báo chí, căn cứ theo Điều 3 Luật Báo chí 2016 quy định: “Tác phẩm báo chí là đơn vị cấu thành nhỏ nhất của sản phẩm báo chí, có nội dung độc lập và cấu tạo hoàn chỉnh, gồm tin hay bài được thể hiện bằng chữ viết, âm thanh hoặc hình ảnh”. Như vậy, tác phẩm báo chí là một đơn vị cơ bản, mang tính độc lập trong hệ thống sản phẩm báo chí, được xây dựng với nội dung riêng biệt, cấu trúc hoàn chỉnh và có khả năng truyền tải thông tin trọn vẹn đến công chúng. Trong phạm vi nghiên cứu này, tác giả quan niệm: tác phẩm báo chí là sản phẩm sáng tạo của nhà báo, được thể hiện bằng ngôn ngữ, hình ảnh, âm thanh hoặc đa phương tiện, nhằm phản ánh, phân tích, đánh giá sự kiện, vấn đề trong đời sống xã hội để truyền đạt thông tin, định hướng dư luận và phục vụ nhu cầu nhận thức của công chúng.

Báo mạng điện tử, theo quy định tại Nghị định số 51/2002/NĐ-CP của Chính phủ và Luật Báo chí 2016, được hiểu là loại hình báo chí hoạt động trên môi trường mạng, sử dụng các phương tiện truyền tải đa dạng như chữ viết, hình ảnh, và âm thanh⁽³⁾. Khái niệm này nhấn mạnh rằng, báo mạng điện tử không đơn thuần là “báo in đưa lên mạng” mà là một loại hình báo chí đặc thù, vận hành trên môi trường số, ứng dụng công nghệ truyền thông đa phương tiện để phục vụ nhu cầu tiếp nhận ngày càng cao, đa dạng và hiện đại của công chúng. Tác giả Nguyễn Thị Trường Giang định nghĩa, báo mạng điện tử là một loại hình báo chí phát hành trên internet, với ưu điểm trong việc truyền tải thông tin nhanh chóng và có tính tương tác cao⁽⁴⁾.

Tiếng nước ngoài là ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ và không phải ngôn ngữ chính thức được sử dụng trong đời sống hằng ngày của một cộng đồng, mà cá nhân phải học thông qua giáo dục, rèn luyện hoặc giao tiếp đặc biệt. Nó vừa là công cụ giao tiếp, vừa là phương tiện hội nhập văn hóa - xã hội, giúp con người mở rộng tri thức, hợp tác quốc tế và thích ứng với bối cảnh toàn cầu hóa.

Từ những khái niệm nêu trên, có thể rút ra khái niệm chung nhất: Tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên báo mạng điện tử là cách thức tòa soạn báo mạng điện tử triển khai toàn bộ hoạt động sáng tạo và các hoạt động cần thiết khác nhằm tạo ra sản phẩm báo chí bằng ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ.

2.2. Các hoạt động tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài

Tổ chức sản xuất nội dung tác phẩm: Tổ chức sản xuất nội dung tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên báo mạng điện tử có thể được nhìn nhận rõ nét qua việc khai thác các mảng đề tài, các tác phẩm báo chí có chủ đề chủ đạo về kinh tế, chính trị và văn hóa, xã hội theo những yêu cầu đặc thù và cách thức riêng để phù hợp với công chúng quốc tế.

Với mảng kinh tế, việc tổ chức sản xuất nội dung tập trung vào: (1) phản ánh tình hình phát triển kinh tế vĩ mô của Việt Nam, (2) các chính sách thu hút đầu tư nước ngoài, (3) xu hướng thương mại, (4) hợp tác quốc tế, (5) những lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ, nông nghiệp, năng lượng tái tạo hay kinh tế biển…

Với mảng chính trị, nội dung thường hướng tới việc: (1) giới thiệu, phân tích chính sách đối ngoại của Việt Nam; (2) những bước tiến trong hội nhập quốc tế; (3) vai trò và vị thế của Việt Nam tại các diễn đàn khu vực và toàn cầu; (4) đồng thời làm rõ lập trường, quan điểm của Việt Nam về những vấn đề quốc tế quan trọng…

 Với mảng văn hóa, xã hội, nội dung được tổ chức sản xuất phong phú và gần gũi hơn, từ việc: (1) giới thiệu di sản văn hóa, phong tục tập quán, đời sống tinh thần; (2) quảng bá du lịch, ẩm thực, con người Việt Nam; (3) những chuyển biến xã hội gắn liền với tiến trình hiện đại hóa, đô thị hóa và hội nhập; (4) y tế, giáo dục, thể thao…

Tổ chức sản xuất hình thức tác phẩm:

Tổ chức sản xuất hình thức tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên báo mạng điện tử cũng là một công đoạn then chốt, bởi nó quyết định sự hấp dẫn, hiệu quả truyền tải thông tin và mức độ tiếp cận của công chúng quốc tế.

Trước hết, về thể loại tác phẩm, cơ quan báo chí cần tổ chức lựa chọn hình thức phù hợp với nội dung: nếu là tin tức thì chú trọng tính nhanh, ngắn gọn, súc tích để cập nhật kịp thời; nếu là phóng sự thì cần khai thác chiều sâu, hình ảnh minh họa sinh động nhằm tạo ấn tượng; nếu là phỏng vấn thì tập trung vào tính xác thực, lời nói trực tiếp của nhân vật có uy tín để tăng sức thuyết phục.

Thứ hai, về ngôn ngữ và cách thể hiện tác phẩm. Tác phẩm có thể sử dụng: (1) text - văn bản chữ viết ngắn gọn, dễ hiểu, thể hiện mạch lạc thông tin, giúp công chúng quốc tế tiếp cận cốt lõi vấn đề; (2) ảnh - truyền tải trực quan, tạo ấn tượng mạnh mẽ hơn lời văn; (3) infographic - hình ảnh đồ họa, giúp độc giả nước ngoài nhanh chóng nắm bắt những thông tin phức tạp; (4) video - tái hiện sự kiện sống động, mang đến trải nghiệm thực tế; (5) bản đồ tương tác - hỗ trợ công chúng theo dõi diễn biến địa lý, chính trị, kinh tế trong bối cảnh toàn cầu…

Về cách thể hiện, các tác phẩm báo chí hiện nay có thể được tổ chức dưới nhiều hình thức tùy theo mục tiêu truyền thông, đặc điểm nội dung và nền tảng phát hành. Trước hết, về cấu trúc thời gian, tác phẩm có thể được xuất bản một kỳ, thường áp dụng với tin, bài phản ánh, phỏng vấn ngắn; hoặc nhiều kỳ tức là được chia thành loạt bài, chuỗi chuyên đề nhằm khai thác sâu một vấn đề, duy trì sự quan tâm của công chúng trong thời gian dài.

Tổ chức các nguồn lực sản xuất như nhân lực, tài chính và cơ sở vật chất:

Tổ chức nhân lực: tổ chức nhân lực trong sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên báo mạng điện tử giữ vai trò đặc biệt quan trọng, bởi chất lượng của sản phẩm không chỉ phụ thuộc vào công nghệ hay hình thức thể hiện mà còn quyết định trực tiếp bởi đội ngũ những người làm báo.

Tổ chức tài chính: tổ chức tài chính trong sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên báo mạng điện tử là một yếu tố then chốt bảo đảm cho quá trình sáng tạo, biên tập và phát hành được diễn ra liên tục, hiệu quả và chuyên nghiệp. Hoạt động này đòi hỏi cơ quan báo chí phải xây dựng kế hoạch thống kê kinh phí rõ ràng, từ chi phí tác nghiệp của phóng viên, thù lao dịch thuật, nhuận bút cho chuyên gia hiệu đính ngôn ngữ, cho đến chi phí sản xuất multimedia như quay phim, dựng video, thiết kế infographic, hình ảnh tương tác và duy trì hệ thống kỹ thuật số.

Tổ chức trang thiết bị, phương tiện và công nghệ: Công tác tổ chức ở đây không chỉ là trang bị đủ phương tiện, mà còn bao gồm việc bố trí, quản lý, đào tạo nhân lực sử dụng thiết bị công nghệ một cách thành thạo, đồng thời cập nhật, đổi mới công nghệ thường xuyên để bắt kịp xu hướng truyền thông số.

3. Vai trò của việc tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở báo mạng điện tử

3.1. Góp phần truyền tải thông tin đối ngoại hiệu quả

Việc tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở báo mạng điện tử có vai trò đặc biệt trong việc góp phần truyền tải thông tin đối ngoại một cách hiệu quả. Trước hết, báo chí tiếng nước ngoài trên nền tảng báo mạng giúp mở rộng kênh tiếp cận công chúng toàn cầu, phá bỏ rào cản ngôn ngữ vốn là thách thức lớn trong giao tiếp quốc tế. Khi một quốc gia có khả năng cung cấp thông tin chính thống bằng tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Trung hay các ngôn ngữ khác, thì hình ảnh, chính sách, quan điểm và lập trường đối ngoại sẽ đến được với đông đảo độc giả quốc tế. Đây chính là yếu tố nền tảng giúp tăng cường “sức mạnh mềm” và củng cố niềm tin của bạn bè thế giới vào thông tin do chính cơ quan báo chí của quốc gia cung cấp, thay vì để họ tiếp nhận qua lăng kính truyền thông nước ngoài vốn có thể thiếu khách quan.

Thêm vào đó, tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên báo mạng điện tử tạo điều kiện lan tỏa nhanh chóng các thông điệp ngoại giao trong bối cảnh toàn cầu hóa và truyền thông số. Báo mạng với ưu thế tốc độ, tính cập nhật và khả năng chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội giúp nội dung bằng tiếng nước ngoài tiếp cận ngay lập tức với đối tượng độc giả mà chính sách đối ngoại muốn hướng đến, bao gồm các nhà nghiên cứu quốc tế, cộng đồng kiều bào, nhà đầu tư hay cơ quan ngoại giao các nước. Việc sản xuất bài bản, chuẩn mực, kịp thời còn góp phần định hướng dư luận, phản bác thông tin sai lệch, bảo vệ lợi ích quốc gia trong môi trường truyền thông đa chiều và cạnh tranh gay gắt hiện nay.

3.2. Góp phần quảng bá hình ảnh quốc gia ra thế giới

Việc tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở báo mạng điện tử có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc góp phần quảng bá hình ảnh quốc gia ra thế giới. Trước hết, các tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài giúp đưa tin tức, sự kiện và các vấn đề nổi bật của đất nước đến với cộng đồng quốc tế một cách trực tiếp và dễ tiếp nhận. Thông qua việc sử dụng các ngôn ngữ phổ biến như tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Trung, báo mạng điện tử có thể vượt qua rào cản ngôn ngữ, từ đó mở rộng phạm vi tiếp cận đến đông đảo công chúng toàn cầu. Nhờ vậy, hình ảnh về một quốc gia năng động, phát triển và thân thiện được lan tỏa mạnh mẽ, góp phần nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam.

Thứ hai, các tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên báo mạng điện tử đóng vai trò như cầu nối truyền thông giúp giới thiệu văn hóa, lịch sử và con người Việt Nam đến bạn bè thế giới. Không chỉ dừng lại ở tin tức thời sự, các sản phẩm báo chí còn khai thác chiều sâu về bản sắc văn hóa, phong tục tập quán, di sản thiên nhiên và thành tựu phát triển của đất nước. Điều này giúp tạo ra một hình ảnh quốc gia giàu truyền thống nhưng cũng hiện đại, cởi mở và sẵn sàng hội nhập. Đặc biệt, trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc quảng bá giá trị văn hóa - xã hội qua báo chí tiếng nước ngoài còn là một hình thức ngoại giao mềm, góp phần xây dựng niềm tin và thiện cảm từ cộng đồng quốc tế.

3.3. Góp phần đấu tranh phản bác thông tin sai lệch về Việt Nam

Việc tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở báo mạng điện tử có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc góp phần đấu tranh phản bác các thông tin sai lệch về Việt Nam. Trước hết, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của truyền thông số, những thông tin thiếu chính xác, bóp méo về tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của Việt Nam có thể nhanh chóng lan rộng ra quốc tế. Các tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài, khi được tổ chức sản xuất bài bản, sẽ giúp báo mạng điện tử cung cấp những nguồn thông tin chính thống, kịp thời và đa ngữ tới công chúng quốc tế. Đây là một “kênh dẫn” quan trọng để hình ảnh Việt Nam được phản ánh đúng đắn, đồng thời tạo nền tảng cho việc bác bỏ các luận điệu xuyên tạc từ các thế lực thù địch.

Thứ hai, việc sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài còn giúp nâng cao hiệu quả công tác đối ngoại trên mặt trận thông tin. Các tờ báo mạng điện tử khi đưa tin bằng nhiều ngôn ngữ như tiếng Anh, Pháp, Trung, Nga… sẽ mở rộng khả năng tiếp cận tới nhiều nhóm độc giả quốc tế. Nhờ đó, các vấn đề nhạy cảm, dễ bị lợi dụng để xuyên tạc như nhân quyền, dân chủ, tự do tôn giáo, chủ quyền biển đảo sẽ được giải thích rõ ràng trên cơ sở lập luận khoa học, dẫn chứng thực tiễn và ngôn ngữ phù hợp với chuẩn mực truyền thông quốc tế. Sự chủ động này không chỉ phản bác thông tin sai lệch một cách trực diện mà còn nâng cao uy tín của Việt Nam như một quốc gia minh bạch, cầu thị trong trao đổi thông tin với bạn bè thế giới.

4. Thực trạng tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở Báo Nhân Dân điện tử hiện nay và một số thành công, hạn chế

4.1. Thực trạng tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở Báo Nhân Dân điện tử hiện nay

Khảo sát năm 2024 cho thấy, Báo Nhân Dân điện tử có 5 sản phẩm báo chí tiếng nước ngoài, đăng tải 31.709 tin, bài. Trong đó, sản phẩm tiếng Pháp có số lượng tin, bài nhiều nhất 7.559 tin, bài, tiếp đó đến sản phẩm tiếng Anh với 7349 tin, bài, tiếng Tây Ban Nha với 6.357 tin, bài, tiếng Trung Quốc với 6.339 tin, bài và cuối cùng là tiếng Nga với 4.105 tin, bài.

- Tổ chức sản xuất nội dung

Năm 2024, công tác tổ chức sản xuất các sản phẩm báo chí tiếng nước ngoài của Báo Nhân Dân điện tử tiếp tục đạt được những kết quả đáng ghi nhận, phản ánh rõ định hướng chuyên nghiệp hóa và đa dạng hóa nội dung theo từng nhóm ngôn ngữ.

Trong năm 2024, lĩnh vực chính trị tiếp tục là một trong ba mảng nội dung trọng tâm trên các sản phẩm tiếng nước ngoài của Báo Nhân Dân điện tử. Theo khảo sát của tác giả, tổng cộng có 18.548 tin, bài về chính trị được đăng tải trên 5 sản phẩm tiếng nước ngoài, chiếm khoảng 58,5% tổng lượng nội dung toàn hệ thống. Con số này khẳng định định hướng ưu tiên rõ nét của Báo Nhân Dân điện tử trong việc tuyên truyền chính trị, đối ngoại trên các ấn phẩm báo chí tiếng nước ngoài. Trong cơ cấu này, ấn phẩm tiếng Anh có số lượng tin, bài chính trị cao nhất với 4.339 bài, chiếm khoảng 23,4% tổng số tin, bài chính trị, tiếp theo là ấn phẩm tiếng Pháp với 4.118 bài tương đương 22,2%, tiếng Tây Ban Nha với 3.544 bài chiếm 19,1%, tiếng Trung Quốc với 3.385 bài chiếm 18,3% và tiếng Nga với 3.162 bài chiếm 17,0%. Nếu so sánh theo cơ cấu nhóm nội dung, mảng chính trị thể hiện vị trí áp đảo so với mảng kinh tế với 9.670 bài chiếm khoảng 30,5% và mảng văn hóa với 3.491 bài chiếm khoảng 11,0%.

Cơ cấu số liệu này cho thấy Báo Nhân Dân điện tử đã duy trì được sự cân đối giữa các mảng nội dung, đồng thời thể hiện nỗ lực rõ rệt trong việc phát triển đồng bộ các sản phẩm tiếng nước ngoài, hướng tới nâng cao chất lượng, chiều sâu và khả năng lan tỏa của báo chí đối ngoại Việt Nam trong không gian truyền thông toàn cầu.

- Tổ chức sản xuất hình thức

Về thể loại

Bảng số liệu cho thấy trong năm 2024, Báo Nhân Dân điện tử đã xuất bản tổng cộng 31.709 tác phẩm báo chí bằng các ngôn ngữ nước ngoài gồm tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc, tiếng Nga và tiếng Tây Ban Nha, phản ánh rõ xu hướng mở rộng truyền thông đối ngoại và tăng cường lan tỏa hình ảnh Việt Nam ra thế giới. Trong cơ cấu thể loại, Tin chiếm tỷ trọng cao nhất với 11.199 bài, phân bố rộng khắp ở tất cả các ngôn ngữ, trong đó tiếng Pháp đạt 2.646 bài, tiếng Anh 2.565 bài, tiếng Trung Quốc 2.192 bài và tiếng Tây Ban Nha 2.318 bài, cho thấy ưu thế nổi trội của thể loại tin trong việc cung cấp thông tin thời sự nhanh chóng, kịp thời và phù hợp với đặc thù của báo điện tử đa ngữ. Các thể loại chuyên sâu như Bình luận với 5.655 bài và Phóng sự với 5.077 bài tuy có số lượng thấp hơn tin nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc phân tích bối cảnh, làm rõ quan điểm, chính sách và các vấn đề chính trị, kinh tế, xã hội của Việt Nam trong môi trường quốc tế. Bên cạnh đó, Phỏng vấn đạt 4.225 bài và Phản ánh đạt 5.553 bài, cho thấy sự chú trọng của tòa soạn trong việc đa dạng hóa phương thức thể hiện, tăng cường tiếng nói của nhân vật, chuyên gia và thực tiễn đời sống nhằm nâng cao tính thuyết phục và chiều sâu thông tin đối ngoại. Xét theo ngôn ngữ, tổng số bài viết cho thấy tiếng Pháp đứng đầu với 7.559 bài, tiếp theo là tiếng Anh 7.349 bài, tiếng Trung Quốc 6.339 bài, tiếng Tây Ban Nha 6.357 bài và tiếng Nga 4.105 bài, phản ánh chiến lược ưu tiên các ngôn ngữ có phạm vi tiếp cận rộng, đồng thời duy trì sự hiện diện ổn định ở các thị trường công chúng truyền thống. Nhìn chung, cơ cấu thể loại và ngôn ngữ trong bảng số liệu cho thấy Báo Nhân Dân điện tử đã từng bước xây dựng hệ thống sản phẩm báo chí đa ngữ tương đối đầy đủ, cân đối giữa tính thời sự và chiều sâu, góp phần nâng cao hiệu quả truyền thông quốc tế trong giai đoạn hiện nay.

Về ngôn ngữ và cách thức thể hiện tác phẩm

Cơ cấu này phản ánh định hướng sản xuất nội dung năm 2024 của các sản phẩm tiếng nước ngoài Báo Nhân Dân điện tử theo hướng ưu tiên hình ảnh và tính trực quan. Cụ thể, hình thức “text kết hợp ảnh” chiếm đến 70% tổng số tác phẩm (22.194 bài), cho thấy xu hướng “thông tin bằng hình” được xem là trụ cột trong chiến lược truyền thông hiện đại, giúp các bài báo dễ tiếp cận, hấp dẫn và tăng khả năng lan tỏa trên không gian mạng quốc tế.

Đặc biệt, Emagazin tuy chỉ chiếm 1,87 % (592 tác phẩm) thường được dùng trong các chuyên đề quốc tế, kinh tế vùng, môi trường, đô thị thông minh…, góp phần khẳng định năng lực kỹ thuật và tính sáng tạo của đội ngũ làm báo. Cơ cấu này cho thấy, Báo Nhân Dân điện tử năm 2024 đã đạt được sự cân bằng giữa tính truyền thống của báo chí chính luận và xu hướng trực quan, đa phương tiện của báo chí hiện đại, hướng tới mục tiêu “báo Đảng đến gần hơn với nhân dân và thế giới”.

 - Tổ chức nhân lực

Về nhân lực tham gia sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài tại Báo Nhân Dân điện tử, bức tranh nhân sự năm 2024 cho thấy: Phòng tiếng nước ngoài có tổng cộng 35 người, gồm 4 lãnh đạo và 31 biên dịch viên, biên tập viên được phân theo năm nhóm ngôn ngữ. Phân công chuyên trách hiện nay, số lượng nhân sự cụ thể của mỗi ngôn ngữ bao gồm: bộ phận tiếng Anh có 6 người, tiếng Nga có 7 người, tiếng Pháp với 5 người, tiếng Tây Ban Nha có 7 người và tiếng Trung có 5 người.

Sơ đồ cho thấy quá trình tổ chức sản xuất các sản phẩm báo chí tiếng nước ngoài trên Báo Nhân Dân điện tử được thiết kế theo một trục chỉ đạo thống nhất từ cấp lãnh đạo đến các bộ phận nghiệp vụ, bảo đảm mọi khâu đều vận hành trong cùng một hướng tư tưởng, mục tiêu và tiêu chuẩn chất lượng. Sự thống nhất này thể hiện trước hết ở việc Ban Biên tập giữ vai trò trung tâm định hướng, ban hành chủ trương, kế hoạch và yêu cầu nội dung cho toàn bộ hệ thống đa ngữ. Từ đó, các ban biên tập tiếng nước ngoài tiếp nhận chỉ đạo chung và cụ thể hóa thành kế hoạch sản xuất phù hợp với từng ngôn ngữ, từng đối tượng công chúng nhưng vẫn giữ trọn tinh thần chính thống của Báo Nhân Dân. Mối liên kết chặt chẽ giữa các khâu quản lý, biên tập, dịch thuật và kỹ thuật trong sơ đồ cho thấy dòng chảy công việc luôn xuyên suốt, hạn chế đứt gãy thông tin và bảo đảm sản phẩm cuối cùng phản ánh đồng nhất quan điểm, lập trường và phong cách thông tin của cơ quan báo Đảng. Nhờ vậy, sơ đồ không chỉ mô tả cấu trúc tổ chức mà còn thể hiện rõ nguyên tắc vận hành: thống nhất lãnh đạo, thống nhất quy trình và thống nhất chất lượng, tạo nền tảng cho việc nâng cao hiệu quả sản xuất báo chí tiếng nước ngoài trong bối cảnh truyền thông số hiện nay.

- Tổ chức trang thiết bị

Công tác tổ chức trang thiết bị và kỹ thuật trong sản xuất các sản phẩm báo chí tiếng nước ngoài tại Báo Nhân Dân điện tử hiện nay được triển khai một cách bài bản, hiện đại và đồng bộ, thể hiện định hướng phát triển tòa soạn hội tụ gắn với yêu cầu truyền thông đa ngữ của thời đại số. Nhìn chung, trang thiết bị kỹ thuật phục vụ sản xuất báo chí tiếng nước ngoài ở Báo Nhân Dân điện tử hiện nay đã cơ bản đáp ứng yêu cầu thực tiễn, đảm bảo cho đội ngũ phóng viên, biên tập viên và biên dịch viên có thể tác nghiệp thuận lợi, nhanh chóng, chính xác và hiệu quả. Mỗi cán bộ, phóng viên đều được trang bị máy tính cá nhân cấu hình mạnh, kết nối ổn định với hệ thống máy chủ trung tâm, giúp thao tác trên hệ thống CMS nhanh chóng và an toàn. Bàn làm việc, thiết bị văn phòng, hệ thống mạng nội bộ và lưu trữ dữ liệu đều được đồng bộ hóa, tạo nên môi trường làm việc khoa học, hiện đại, hỗ trợ tối đa cho hoạt động biên tập và xuất bản đa ngôn ngữ. Đặc biệt, đối với các sản phẩm tiếng Anh, tiếng Trung Quốc, tiếng Pháp, tiếng Nga và tiếng Tây Ban Nha, hạ tầng kỹ thuật còn được mở rộng sang các công cụ hỗ trợ biên dịch, phần mềm tra cứu song ngữ, công cụ kiểm tra ngữ pháp tự động, và phần mềm xử lý đồ họa, âm thanh để phục vụ sản xuất nội dung đa phương tiện.

4.2. Thành công

Thành công nổi bật khi duy trì được tính chính xác, tính định hướng và tính thời sự về mặt nội dung trong toàn bộ hệ thống thông tin đa ngữ.

 Các sản phẩm tiếng Anh, Trung, Pháp, Nga hay Tây Ban Nha đều bám sát tôn chỉ của báo Đảng, phản ánh nhất quán quan điểm đối ngoại của Việt Nam, đồng thời truyền tải những thông tin chuẩn xác về tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội tới bạn đọc quốc tế. Một điểm đáng chú ý là các ban biên tập đa ngữ đã khéo léo điều chỉnh văn phong, cách diễn đạt và lựa chọn minh chứng phù hợp với đặc điểm tiếp nhận của từng khu vực ngôn ngữ, từ đó nâng cao sức thuyết phục và độ lan tỏa của thông điệp. Cách làm này không chỉ giúp trang thông tin đối ngoại trở nên linh hoạt, giàu tính giải thích mà còn cho thấy khả năng hội nhập về mặt tư duy báo chí, khi sản phẩm vừa giữ được bản chất chính luận Việt Nam vừa tiếp cận được công chúng toàn cầu bằng hình thức chuyển tải gần gũi và dễ tiếp nhận.

Thành công qua việc chuẩn hóa và hiện đại hóa giao diện, cấu trúc trình bày cũng như phong cách thể hiện của các sản phẩm tiếng nước ngoài, tạo nên một diện mạo truyền thông chuyên nghiệp và nhất quán giữa các sản phẩm

 Những năm gần đây, việc ứng dụng công nghệ số, nâng cấp hệ thống quản trị nội dung và tăng cường đồ họa, ảnh chất lượng cao đã giúp các bản tin và bài phân tích trở nên sinh động hơn, đáp ứng kỳ vọng của người dùng quốc tế vốn quen với chuẩn mực báo chí hiện đại. Hình thức trình bày ngày càng mạch lạc, khoa học, nhấn mạnh các yếu tố trực quan như box thông tin, infographic, video ngắn đã hỗ trợ mạnh mẽ cho việc chuyển tải nội dung, đặc biệt trong các chủ đề phức tạp về kinh tế, đối ngoại hay chính sách. Sự đồng bộ trong thiết kế giữa các phiên bản ngôn ngữ cũng góp phần củng cố thương hiệu Báo Nhân Dân điện tử, tạo ấn tượng về một cơ quan báo chí đa ngữ chuyên nghiệp, hiện đại và có uy tín trong hệ thống truyền thông quốc gia.

Thành công trong việc xây dựng mô hình tổ chức sản xuất đa ngữ chuyên nghiệp, chặt chẽ và thống nhất

Một trong những thành công nổi bật nhất của Báo Nhân Dân điện tử trong tổ chức sản xuất các tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài hiện nay là việc xây dựng được một mô hình cùng quy trình sản xuất chuyên nghiệp, có tổ chức chặt chẽ, vận hành theo nguyên tắc thống nhất từ chỉ đạo, quản lý đến biên tập và xuất bản.

Tòa soạn đã phát triển thành công năm sản phẩm tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc, tiếng Nga và tiếng Tây Ban Nha, tạo nên một hệ thống thông tin đối ngoại hoàn chỉnh, phản ánh tiếng nói chính thống của Việt Nam trên nhiều không gian truyền thông quốc tế. Mỗi bộ phận ngôn ngữ hoạt động như một tiểu tòa soạn, có quyền chủ động trong sáng tạo nội dung nhưng vẫn gắn bó trong một cơ chế điều phối tập trung, bảo đảm định hướng chính trị và thông tin đối ngoại nhất quán. Mô hình tổ chức này cho thấy Báo Nhân Dân điện tử đã thành công trong việc kết hợp linh hoạt giữa tính hành chính và tính sáng tạo, giữa kỷ luật chính trị và năng lực chuyên môn, qua đó, tạo ra sự đồng bộ, chuyên nghiệp và hiệu quả trong toàn bộ quy trình sản xuất báo chí đa ngữ.

Thành công trong việc xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao, có bản lĩnh chính trị vững vàng và trình độ chuyên môn sâu

Một điểm thành công quan trọng khác của Báo Nhân Dân điện tử là xây dựng được đội ngũ phóng viên, biên tập viên, biên dịch viên và chuyên gia hiệu đính chất lượng cao, đủ năng lực đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của báo chí đối ngoại hiện đại. Toàn bộ cán bộ làm báo tiếng nước ngoài của tòa soạn đều có trình độ đại học trở lên, trong đó nhiều người đã được đào tạo chuyên sâu ở nước ngoài hoặc có học vị thạc sĩ về báo chí, ngoại ngữ, quan hệ quốc tế hay văn hóa học. Họ không chỉ giỏi về ngoại ngữ mà còn có kiến thức sâu rộng về chính trị, kinh tế, xã hội, am hiểu bối cảnh quốc tế và có khả năng chuyển tải các vấn đề của Việt Nam bằng một ngôn ngữ báo chí hiện đại, chuẩn mực, giàu tính thuyết phục. Sự thành công trong công tác tổ chức nhân lực thể hiện rõ ở việc đội ngũ này vừa có khả năng tư duy chính luận, vừa có năng lực sáng tạo nghệ thuật ngôn từ, đảm bảo mỗi bài viết, dù bằng bất kỳ ngôn ngữ nào, cũng mang được “hơi thở Việt Nam” mà vẫn đạt chuẩn mực quốc tế về cấu trúc, cú pháp và phong cách diễn đạt. Đây là nền tảng quan trọng giúp Báo Nhân Dân điện tử duy trì được uy tín, bản lĩnh và chất lượng chuyên môn trong suốt quá trình phát triển.

Thành công trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại và mở rộng tầm ảnh hưởng trên không gian truyền thông toàn cầu

Báo Nhân Dân điện tử cũng đạt được thành công đáng ghi nhận trong việc ứng dụng công nghệ truyền thông hiện đại vào quy trình tổ chức sản xuất các sản phẩm báo chí tiếng nước ngoài, giúp nâng cao năng suất, chất lượng và tính lan tỏa của nội dung. Hệ thống quản lý nội dung CMS được tích hợp cho phép xuất bản đồng thời nhiều ngôn ngữ, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phối hợp sản xuất giữa các bộ phận tiếng Việt và tiếng nước ngoài. Các công cụ kiểm tra ngữ pháp tự động, phần mềm biên dịch hỗ trợ, nền tảng phân tích dữ liệu và hệ thống lưu trữ điện tử được vận hành đồng bộ, giúp tiết kiệm thời gian biên tập và giảm thiểu sai sót. Bên cạnh đó, Báo Nhân Dân điện tử còn đẩy mạnh xuất bản đa nền tảng, mở rộng nội dung sang các hình thức như video, infographic, podcast, tương tác dữ liệu, đưa sản phẩm báo chí Việt Nam tiếp cận độc giả khắp năm châu qua các kênh như Google News, Facebook, YouTube, Tiktok hay Lotus.

Việc kết hợp giữa nội dung chính luận và hình thức hiện đại đã giúp các sản phẩm tiếng nước ngoài của Báo Nhân Dân điện tử không chỉ truyền tải được thông tin chính xác, kịp thời mà còn góp phần nâng cao hình ảnh Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế, khẳng định vị thế tiên phong của một cơ quan báo chí quốc gia trong thời đại truyền thông toàn cầu hóa.

4.3. Hạn chế

Hạn chế trong việc phân bổ nhân lực chưa thật sự cân đối giữa các sản phẩm tiếng nước ngoài

Mặc dù mô hình tổ chức nhân lực của Báo Nhân Dân điện tử hiện nay đã được xây dựng khá khoa học và phát huy hiệu quả trong nhiều năm, song vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định về sự thống kê nhân lực giữa các sản phẩm tiếng nước ngoài. Tổng số 47 phóng viên, biên tập viên và biên dịch viên đang phải đảm nhiệm khối lượng công việc rất lớn, trong khi một số sản phẩm như tiếng Anh hay tiếng Trung Quốc thường xuyên phải xử lý lượng tin bài gấp nhiều lần so với các nhóm ngôn ngữ khác. Sự chênh lệch về quy mô hoạt động khiến cho áp lực công việc giữa các nhóm không đồng đều, ảnh hưởng đến tốc độ và tính chuyên sâu trong quá trình biên tập. Bên cạnh đó, đội ngũ chuyên gia hiệu đính - lực lượng quan trọng trong việc bảo đảm chuẩn ngôn ngữ và độ chính xác của bài viết - còn mỏng, dẫn tới việc duyệt ngôn ngữ chưa thực sự chuyên sâu ở một số chuyên mục. Nhìn tổng thể, hạn chế này không xuất phát từ yếu tố chất lượng nhân sự mà nằm ở sự thống kê nguồn lực chưa cân xứng, khiến cho hiệu suất của từng sản phẩm chưa được phát huy tối đa theo tiềm năng.

Hạn chế trong việc đầu tư trang thiết bị và công nghệ đồng bộ phục vụ sản xuất báo chí đa ngữ

Trong bối cảnh báo chí hiện đại phát triển mạnh mẽ trên nền tảng công nghệ, việc đầu tư cho hệ thống thiết bị và phần mềm phục vụ sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở Báo Nhân Dân điện tử tuy đã được chú trọng nhưng vẫn còn một số điểm chưa thật sự đồng bộ. Một số phòng ban vẫn đang sử dụng hạ tầng kỹ thuật cũ, chưa được trang bị đầy đủ các phần mềm biên dịch tự động hoặc công cụ hỗ trợ kiểm tra ngữ pháp chuyên sâu cho từng ngôn ngữ. Hệ thống CMS dù hiện đại nhưng đôi khi còn xảy ra lỗi khi xử lý định dạng ký tự đặc biệt trong các ngôn ngữ như tiếng Nga hay tiếng Tây Ban Nha, khiến quá trình xuất bản bị chậm trễ. Ngoài ra, việc đầu tư cho sản xuất nội dung đa phương tiện vẫn còn hạn chế so với yêu cầu thực tiễn, đặc biệt ở mảng video và đồ họa tương tác. Những hạn chế này không làm giảm uy tín của các sản phẩm nhưng cho thấy nhu cầu cấp thiết phải tiếp tục hiện đại hóa hạ tầng kỹ thuật, đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ mới để đáp ứng yêu cầu truyền thông số trong môi trường toàn cầu hóa.

Hạn chế trong khả năng mở rộng kênh tiếp cận và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho hoạt động đối ngoại

Một trong những thách thức lớn hiện nay của Báo Nhân Dân điện tử trong tổ chức sản xuất báo chí tiếng nước ngoài là vấn đề mở rộng đối tượng độc giả quốc tế và tăng cường nguồn lực tài chính ngoài ngân sách. Dù các sản phẩm tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Trung Quốc, tiếng Nga và tiếng Tây Ban Nha đều duy trì ổn địnhnhưng phần lớn lượng truy cập vẫn đến từ cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài hoặc giới nghiên cứu, trong khi việc thu hút độc giả bản địa tại các khu vực ngôn ngữ vẫn còn hạn chế. Hoạt động quảng bá sản phẩm đa ngữ trên mạng xã hội quốc tế chưa được đầu tư tương xứng, thiếu các chiến dịch truyền thông có quy mô để mở rộng tầm phủ sóng. Về mặt tài chính, do vẫn phụ thuộc chủ yếu vào nguồn ngân sách Nhà nước, các sản phẩm chưa khai thác mạnh được các cơ hội hợp tác quốc tế, tài trợ truyền thông hoặc hợp đồng sản xuất nội dung song phương. Điều này khiến tính tự chủ tài chính của khối báo chí tiếng nước ngoài chưa thật sự cao, từ đó ảnh hưởng đến khả năng mở rộng quy mô sản xuất và đầu tư cho các sản phẩm mới. Những hạn chế này mang tính khách quan nhưng nếu được khắc phục trong thời gian tới, chắc chắn sẽ tạo điều kiện để Báo Nhân Dân điện tử tiến gần hơn tới mô hình tòa soạn đa ngữ hiện đại, năng động và hội nhập toàn cầu.

5. Một số giải pháp nâng cao chất lượng tổ chức sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài ở Báo Nhân Dân điện tử trong thời gian tới

Thứ nhất là, cần xây dựng chiến lược phát triển nhân lực chuyên sâu cho báo chí tiếng nước ngoài, chú trọng tuyển dụng, đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ phóng viên, biên tập viên, biên dịch viên có năng lực ngoại ngữ tốt, am hiểu văn hóa quốc tế và biết ứng dụng công nghệ trong sản xuất nội dung đa phương tiện. Đồng thời, nên tổ chức phân bổ nhân sự hợp lý giữa các sản phẩm đa ngữ, hình thành các nhóm chuyên trách theo từng ngôn ngữ để tránh dàn trải, đảm bảo chất lượng đồng đều và nâng cao tính chuyên nghiệp trong tổ chức sản xuất.

Thứ hai là, chú trọng đầu tư hệ thống trang thiết bị và công nghệ sản xuất báo chí đa ngữ hiện đại, tích hợp các công cụ số, phần mềm biên tập chuyên dụng, trí tuệ nhân tạo hỗ trợ dịch thuật, quản lý nội dung và quản trị tòa soạn. Việc xây dựng một nền tảng xuất bản số đồng bộ, có khả năng kết nối dữ liệu giữa các phiên bản tiếng nước ngoài sẽ giúp tối ưu quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng trình bày và tăng sức lan tỏa của tác phẩm.

Thứ ba là, cần mở rộng các kênh tiếp cận công chúng quốc tế và đa dạng hóa nguồn lực tài chính cho hoạt động đối ngoại thông qua hợp tác với các tổ chức quốc tế, đại sứ quán, cơ quan văn hóa, doanh nghiệp và các nền tảng truyền thông toàn cầu. Việc khai thác hiệu quả các nguồn lực xã hội hóa không chỉ giúp nâng cao vị thế của báo trên trường quốc tế, mà còn tạo điều kiện để phát triển bền vững các sản phẩm tiếng nước ngoài trong thời gian tới.

Thứ tư là, cần xây dựng cơ chế phối hợp linh hoạt giữa các bộ phận trong tòa soạn như Ban biên tập, phòng quốc tế, phòng kỹ thuật, nhóm sản xuất đa phương tiện và bộ phận phân tích dữ liệu để đảm bảo quy trình sản xuất tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài diễn ra nhịp nhàng, hiệu quả. Việc ứng dụng mô hình tòa soạn hội tụ, kết hợp với phân công nhiệm vụ rõ ràng, kiểm soát chất lượng chặt chẽ sẽ giúp tăng mức độ chuyên sâu của nội dung, đồng thời hạn chế tình trạng chồng chéo hoặc thiếu nhất quán giữa các sản phẩm đa ngữ.

Thứ năm là, chú trọng nâng cao khả năng nghiên cứu công chúng quốc tế thông qua phân tích dữ liệu người dùng, khảo sát thói quen tiếp nhận thông tin và đánh giá mức độ tương tác với từng sản phẩm đa ngữ. Dựa trên kết quả đó, tòa soạn có thể điều chỉnh chiến lược truyền thông, lựa chọn chủ đề phù hợp với từng nhóm độc giả, tăng cường kể chuyện bằng dữ liệu, mở rộng sử dụng infographic, long form, video, podcast và các hình thức hiện đại để tăng sức hấp dẫn và khả năng lan tỏa nội dung báo chí tiếng nước ngoài.

6. Kết luận

Có thể khẳng định rằng, hoạt động tổ chức sản xuất các tác phẩm báo chí tiếng nước ngoài của Báo Nhân Dân điện tử trong thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, thể hiện ở quy mô phát triển, chất lượng nội dung và vai trò trong công tác thông tin đối ngoại. Các ấn phẩm tiếng Anh, Pháp, Trung Quốc, Nga và Tây Ban Nha đã hình thành hệ thống xuất bản đa ngôn ngữ tương đối hoàn chỉnh, góp phần khẳng định vị thế của Báo Nhân Dân điện tử như một cơ quan báo chí đối ngoại chủ lực của quốc gia. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đó vẫn tồn tại không ít hạn chế, bắt nguồn từ sự chênh lệch giữa quy mô, năng lực và tốc độ phát triển của các ấn phẩm. Trong thời gian tới cần thực hiện đồng bộ các giải pháp theo nhiều cấp độ, bao gồm nâng cao nhận thức của chủ thể tổ chức, đổi mới nội dung và phương thức sản xuất, tăng cường đầu tư các nguồn lực, đẩy mạnh bồi dưỡng và đào tạo nhân lực, cũng như hoàn thiện cơ chế tài chính./.

______________________________

(1) Hà Huy Phượng (2006), Tổ chức nội dung thiết kế, trình bày báo in, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội, tr.2.

(2) Hoàng Phê (1997), Từ điển Tiếng Việt, Nxb. Hà Nội - Đà Nẵng, tr.516.

(3) Luật Báo chí 2016 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV thông qua, tr.2.

(4) Nguyễn Thị Trường Giang (2016), Giáo trình lý thuyết và kỹ năng báo mạng điện tử, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, tr.11.