Tác nghiệp báo chí thời… COVID

Bùng nổ tòa soạn online

Khó ai có thể hình dung ra một cơ quan báo chí không có tòa soạn. Nhưng trên thế giới hiện nay, đây là chuyện thực tế. Nhiều cơ quan báo chí trên thế giới tuyên bố đóng cửa các văn phòng đại diện hay thậm chí trụ sở chính.

Tháng 8 năm ngoái, US Daily News (Mỹ) thông báo tòa soạn của họ ở New York sẽ đóng cửa và công ty mẹ, Nhà xuất bản Tribune ở Mỹ cũng cho biết sẽ đóng cửa 4 văn phòng đại diện báo khác. Tất nhiên, đóng cửa tòa soạn không có nghĩa là ngưng làm báo mà chuyển sang hình thức tổ chức tòa soạn online. Mô hình tòa soạn mới này khá phong phú, nhiều nhà nghiên cứu báo chí trên thế giới cũng đã tiếp cận vấn đề này. Hiện đang có những tìm tòi để xác định quy mô, dạng thức và chức năng của “tòa soạn phi toà soạn” trong tương lai.

Ở góc độ kinh tế báo chí, đây là một khoản tiết kiệm chi phí. Nhưng ở góc độ nghiệp vụ, đó là một tổn thất. Hoạt động quen thuộc của tòa soạn như các cuộc giao ban chớp nhoáng, các cuộc phỏng vấn, các cuộc thảo luận tình cờ diễn ra giữa phóng viên - biên tập viên, lãnh đạo… sẽ không còn. Không có tương tác trực tiếp với đồng nghiệp, độ mẫn cảm tin tức, đề tài và thậm chí, vấn đề giữ gìn đạo đức báo chí cũng sẽ bị ảnh hưởng.

Các giải pháp online khó có thể thay thế cho tòa soạn vật lý trong việc duy trì tinh thần đồng đội, sự hợp tác và sáng tạo.

Tất nhiên, không phải đợi tới đại dịch Covid-19, hình thức tòa soạn online mới ra đời. Từ khá lâu, các phần mềm toà soạn ở những cơ quan báo chí lớn trên thế giới rất mạnh. Các nhân viên đa phương tiện có thể phối hợp với nhau để tạo sản phẩm bất cứ nơi đâu trên môi trường online. Nhưng chính Covid-19 đã buộc nhiều cơ quan báo chí – kể cả ở Việt Nam - phải bắt đầu chọn hình thức tòa soạn online như một giải pháp chuyển đổi. Một sự chuyển đổi phù hợp với quá trình chuyển đổi số.

Phỏng vấn truyền hình cũng online

Trên màn ảnh truyền hình hơn một năm qua, chúng ta đã chứng kiến nhiều nhân vật nổi tiếng như cầu thủ, nghệ sĩ, chuyên gia… tự đặt thiết bị ghi hình, nhìn vào ống kính và trả lời câu hỏi phỏng vấn của phóng viên đang ở cách đó khá xa, thậm chí có khi tới nửa vòng trái đất.

Có một thực tế thú vị là, khoảng cách vật lý trong kết nối trực tuyến dù xa cả nửa vòng trái đất vẫn tạo được cảm giác có sự gần gũi, thậm chí hơn cả các cuộc phỏng vấn truyền hình truyền thống.

Trong những khung hình nhân vật tự ghi (thường dùng smartphone) để trả lời phỏng vấn phóng viên, họ đều nhìn vào ống kính như là đang gọi video call với người thân. Và vì thế, khi xuất hiện trên truyền hình, họ gần như nhìn vào khán giả và trả lời rất tự nhiên. Nếu cuộc phỏng vấn thông thường là giao tiếp nhân vật - khán giả qua trung gian người phóng viên thì giờ đây, phỏng vấn online trở thành giao tiếp trực tiếp nhân vật - khán giả.

Thực ra, để tổ chức các cuộc phỏng vấn online này cũng tốn công sức rất nhiều vì không phải nhân vật báo chí nào cũng có thể có kỹ năng tự ghi hình, ghi âm tốt. Những sản phẩm phỏng vấn ấy có khi xử lý hậu kỳ vất vả hơn thông thường. Nhưng, không còn cách nào khác, Covid-19 đã buộc phóng viên phải chọn lựa việc nhờ nhân vật tự ghi hình.

Xu thế nghề nghiệp cũng thay đổi

Hiệp hội Báo chí và các Nhà xuất bản tin tức thế giới (WAN-IFRA) trong một cuộc khảo sát khoảng 50 chuyên gia báo chí mới đây cho biết, 80% số người được hỏi mong đợi của họ sẽ thu hẹp quy mô tòa soạn, nhân lực báo chí trong năm 2021 so với đầu năm 2020. Họ cũng nêu lên một số thay đổi trong các nội dung ưu tiên: sẽ tập trung nhiều hơn vào vấn đề sức khỏe, khoa học và khí hậu. Thể thao và giải trí sẽ giảm bớt sự quan tâm.

Trả lời câu hỏi, kỹ năng báo chí nào sẽ được quan tâm nếu tuyển dụng phóng viên mới, các chuyên gia cũng dành sự chọn lựa cao cho trải nghiệm âm thanh và video như một ưu tiên hàng đầu.

Năm 2020, tồi tệ vì Covid-19 cũng chứng kiến sự bùng nổ của podcast. Theo Nic Newman (Viện Nghiên cứu Báo chí của Reuters), “podcast tin tức hàng ngày là một trong những định dạng sản xuất truyền thông thành công nhất và là một trong những thể loại podcast phổ biến nhất”.

Còn video khỏi cần chứng minh. Kỹ năng tư duy hình ảnh trong sản xuất thông điệp truyền thông vẫn là năng lực cần rèn luyện hiện nay bên cạnh kỹ năng viết lách. Vì nhân lực ngành báo chí truyền thông hiện nay trên toàn thế giới sẽ thu hút những người có kỹ năng đa phương tiện, đặc biệt là kỹ năng sản xuất video cho các nền tảng./.