Vai trò của báo chí đối với xây dựng văn hóa số ở Việt Nam hiện nay

Đặt vấn đề

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, Việt Nam đang tích cực thúc đẩy công cuộc xây dựng nền văn hóa số nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, hội nhập quốc tế và phát huy giá trị văn hóa dân tộc trong môi trường số. Văn hóa số không chỉ là một khái niệm mới mẻ mà còn là một yêu cầu thực tiễn cấp thiết, liên quan đến việc chuyển đổi các giá trị, hành vi, phương thức giao tiếp, sản xuất và tiêu thụ sản phẩm văn hóa trong không gian kỹ thuật số. Trong tiến trình này, với vai trò là phương tiện truyền thông chủ lực, báo chí vừa là công cụ tuyên truyền, vừa là thiết chế văn hóa có vai trò đặc biệt quan trọng. Báo chí không chỉ phản ánh hiện thực văn hóa số mà còn tham gia kiến tạo và dẫn dắt các giá trị văn hóa trong môi trường số.

Tuy nhiên, trước những thay đổi nhanh chóng của công nghệ, hành vi người dùng và các mô hình truyền thông mới, báo chí Việt Nam cũng đang đối diện với nhiều thách thức trong việc thực thi vai trò này. Các cơ quan báo chí buộc phải đổi mới tư duy, cải tiến nội dung và phương thức thể hiện để thích ứng với môi trường số, đồng thời giữ vững vai trò định hướng giá trị, thúc đẩy văn hóa lành mạnh và phản biện các xu hướng lệch lạc. Việc đánh giá đúng vai trò của báo chí trong xây dựng văn hóa số ở Việt Nam hiện nay là điều cần thiết để từ đó xác định những giải pháp phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về báo chí và phát huy vai trò tích cực của báo chí trong công cuộc chuyển đổi số quốc gia.

1. Vai trò của báo chí trong xây dựng văn hóa số ở Việt Nam

Văn hóa số là một khái niệm mô tả toàn bộ các giá trị, chuẩn mực, hành vi, cách thức giao tiếp, sáng tạo và ứng xử của con người trong môi trường số. Nó phản ánh cách con người sử dụng công nghệ kỹ thuật số (như internet, mạng xã hội, trí tuệ nhân tạo, thiết bị thông minh...) để làm việc, học tập, giao tiếp, sáng tạo và xây dựng các mối quan hệ xã hội cũng như định hình bản sắc cá nhân và cộng đồng trong thời đại công nghệ. Xây dựng văn hóa số là quá trình hình thành, phát triển và lan tỏa những giá trị, chuẩn mực, hành vi ứng xử văn minh, có trách nhiệm trong môi trường số. Đây là một phần quan trọng trong tiến trình chuyển đổi số toàn diện, nhằm bảo đảm con người sử dụng công nghệ kỹ thuật số một cách hiệu quả, sáng tạo và có đạo đức, góp phần xây dựng xã hội số tiến bộ và lành mạnh.

Báo chí có nhiều vai trò quan trọng trong tiến trình xây dựng văn hóa số ở Việt Nam, trong đó có thể khái quát thành các nội dung chính như sau:

Thứ nhất, báo chí là công cụ định hướng giá trị văn hóa trong môi trường số. Trong xã hội hiện đại, báo chí không chỉ đưa tin, phản ánh hiện thực mà còn góp phần kiến tạo hệ giá trị mới, phù hợp với thời đại số. Báo chí phải nắm vững và tuyên truyền sâu rộng, kịp thời, có hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, bám sát nhiệm vụ công tác tư tưởng, tích cực tuyên truyền, cổ vũ thành tựu của công cuộc đổi mới, phản bác có hiệu quả những thông tin, quan điểm sai trái, phản động, thù địch, bảo vệ vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng; phát huy tiềm lực và ưu điểm, khắc phục các yếu kém, khuyết điểm, nâng cao chất lượng tư tưởng, tính hấp dẫn, mở rộng đối tượng độc giả. Các cơ quan báo chí có thể chủ động lựa chọn, quảng bá các giá trị tích cực như sáng tạo, hợp tác, tôn trọng sự đa dạng, minh bạch, chia sẻ những phẩm chất cần thiết của công dân số. Thông qua tin bài, chuyên mục, các sản phẩm đa phương tiện, báo chí giúp công chúng hình thành nhận thức đúng đắn về hành vi, đạo đức và trách nhiệm trong không gian số.

Thứ hai, báo chí góp phần nâng cao năng lực số cho cộng đồng. Văn hóa số không thể tách rời năng lực sử dụng công nghệ, kỹ năng thông tin và khả năng đánh giá nội dung số một cách có phê phán. Các cơ quan báo chí, đặc biệt là báo chí chính thống, đóng vai trò giáo dục, cung cấp tri thức số thông qua các bài viết hướng dẫn kỹ năng an toàn mạng, nhận diện tin giả, phòng chống tội phạm mạng, khuyến khích học tập công nghệ. Đây là phương diện rất cần thiết đối với một bộ phận công chúng chưa được tiếp cận đầy đủ với công nghệ hiện đại.

Thứ ba, báo chí là kênh phản biện và điều tiết những lệch chuẩn văn hóa trong môi trường số. Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới, báo chí được xác định là công cụ quan trọng trong việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, định hướng dư luận, và đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, đặc biệt trên không gian mạng. Trong bối cảnh mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, nhiều hiện tượng lệch chuẩn như ngôn ngữ bạo lực, hình ảnh phản cảm, tin giả, thông tin độc hại lan truyền rộng rãi. Báo chí có thể thực hiện vai trò phản biện, điều chỉnh các biểu hiện lệch chuẩn bằng cách nêu gương tốt – phê phán cái sai, khơi gợi các thảo luận xã hội tích cực, định hướng dư luận một cách chuẩn mực và có trách nhiệm.

Thứ tư, báo chí thúc đẩy sáng tạo và phát triển các sản phẩm văn hóa số. Bằng việc ứng dụng công nghệ trong sản xuất nội dung (như báo chí dữ liệu, đồ họa tương tác, podcast, video 360 độ...), báo chí trở thành một phần trong hệ sinh thái công nghiệp văn hóa, tạo ra sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa dân tộc trong hình thức hiện đại. Điều này góp phần lan tỏa giá trị Việt trên môi trường mạng và thúc đẩy tiêu dùng văn hóa trong nước và quốc tế.

Thứ năm, báo chí là cầu nối giữa nhà nước, doanh nghiệp công nghệ và cộng đồng trong xây dựng văn hóa số. Báo chí phản ánh các chính sách, giới thiệu sáng kiến, lan tỏa mô hình hay, kết nối nguồn lực trong xã hội để cùng tham gia xây dựng môi trường số an toàn, nhân văn và phát triển bền vững. Vai trò “cầu nối” này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các bên liên quan cần hợp tác chặt chẽ để thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện.

2. Ưu điểm và hạn chế của báo chí trong xây dựng văn hóa số ở Việt Nam

2.1. Ưu điểm

Thực tiễn những năm gần đây cho thấy báo chí Việt Nam đã có nhiều đóng góp thiết thực trong xây dựng văn hóa số, thể hiện qua một số ưu điểm nổi bật:

Thứ nhất, nhiều cơ quan báo chí đã chủ động chuyển đổi số, đổi mới hình thức và nội dung truyền thông để thích ứng với hành vi tiêu dùng thông tin mới. Các hình thức như báo chí dữ liệu, video clip ngắn, podcast, infographic… ngày càng phổ biến, giúp nâng cao tính hấp dẫn, lan tỏa và khả năng tương tác với công chúng. Báo điện tử VietnamPlus đã ứng dụng công nghệ để triển khai các chuyên mục long-form tương tác, infographic dữ liệu và video 360 độ, điển hình là loạt bài “Những đổi thay của Hà Nội sau 15 năm mở rộng địa giới”.  Hay nhờ sự nhanh nhạy nắm bắt xu hướng báo chí mới, cùng việc chú trọng đầu tư thiết bị, công nghệ và tận dụng tốt lợi thế của nền tảng số, Báo Gia Lai đã lọt vào tốp 5 báo Đảng địa phương có lượt truy cập cao nhất hiện nay. Theo số liệu khảo sát của ONECMS thực hiện ngày 31/7/2024, kênh YouTube của Báo Cà Mau xếp hạnh thứ 6 và Fanpage Báo Cà Mau xếp thứ 9 trên 62 Fanpage báo Đảng các tỉnh, thành trong cả nước về số lượng người theo dõi...

Thứ hai, báo chí thể hiện rõ vai trò tuyên truyền, định hướng trong các chiến dịch truyền thông lớn liên quan đến môi trường số. Ví dụ như chiến dịch phòng chống tin giả về Covid-19, tuyên truyền về quyền riêng tư, bảo vệ trẻ em trên mạng, thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia... Các sản phẩm báo chí được đầu tư bài bản, sáng tạo, có sức ảnh hưởng cao và góp phần nâng cao nhận thức văn hóa số cho cộng đồng. Trong giai đoạn cao điểm dịch Covid-19, Báo Nhân Dân, VTV, VOV và TTXVN đã triển khai đồng bộ các chuyên mục về “chống tin giả”, “đúng và sai về vaccine”, “hướng dẫn 5K”… Các chiến dịch này giúp ổn định tâm lý xã hội, nâng cao nhận thức văn hóa số và tinh thần trách nhiệm cộng đồng trong tiếp cận thông tin.

Thứ ba, báo chí có độ tin cậy cao, trở thành nguồn thông tin chính thống để công chúng tham khảo, đối chiếu giữa “biển thông tin” nhiễu loạn trên mạng xã hội. Trong nhiều vụ việc, báo chí là nơi công chúng tìm đến để “giải độc” thông tin sai lệch, từ đó giữ vững vai trò trụ cột trong hệ sinh thái thông tin. Ví dụ từ 2019, VTV1 cho ra mắt chương trình chính luận “Đối diện”, ANTV có chuyên mục “Xây dựng Đảng”, “Góc nhìn và sự thật”, “An ninh mạng”. Các chương trình đều nhằm trực diện đấu tranh với những luận điệu xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng với những nội dung được nghiên cứu, chắt lọc kỹ càng và có sự tham gia của các chuyên gia phân tích sâu sắc, thấu đáo.

Thứ tư, nhiều cơ quan báo chí đã tích cực phối hợp với các tổ chức công nghệ, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp... để tổ chức hội thảo, tọa đàm, diễn đàn chia sẻ kinh nghiệm xây dựng văn hóa số. Tiêu biểu như ngày 4/6/2025, Bộ VHTTDL tổ chức Hội thảo chuyên đề "Chuyển đổi số trong lĩnh vực Văn hóa" thu hút sự tham gia trình bày tham luận và đưa tin của nhiều cơ quan báo chí truyền thông. Báo chí trở thành nơi kết nối chuyên gia, học giả, nhà hoạch định chính sách và người dân trong đối thoại chính sách và phát triển năng lực văn hóa số.

Thứ năm, đội ngũ nhà báo ngày càng tiếp cận nhanh với công nghệ mới, thể hiện tinh thần học hỏi, đổi mới sáng tạo trong quá trình tác nghiệp. Sự chuyển mình của lực lượng này là yếu tố nền tảng để báo chí có thể phát huy vai trò xây dựng văn hóa số trong tương lai. Nhiều nhà báo trẻ đã ứng dụng AI trong gợi ý ý tưởng, biên tập ảnh, hỗ trợ phiên dịch hoặc cá nhân hóa nội dung theo hành vi người đọc. Điều này thể hiện tư duy đổi mới, sẵn sàng thích ứng với làn sóng công nghệ trong truyền thông báo chí.

2.2. Hạn chế

Bên cạnh những ưu điểm, hoạt động báo chí trong xây dựng văn hóa số vẫn còn nhiều hạn chế:

Thứ nhất, nhiều cơ quan báo chí chưa thực sự đổi mới nội dung phù hợp với nhu cầu, thị hiếu của công chúng số. Nội dung còn dàn trải, thiếu chiều sâu, chưa tạo được dấu ấn đặc thù. Một số báo vẫn tập trung đưa tin sự kiện mà chưa chú trọng sản phẩm phân tích, phản biện văn hóa, xu hướng số. Ví dụ trong dịp diễn ra Lễ hội pháo hoa quốc tế Đà Nẵng năm 2024 nhiều báo điện tử như Vietnamnet, Dân trí, Thanh Niên, Tiền Phong… đều đăng tải dày đặc các bản tin sự kiện với nội dung gần như giống nhau: thông tin giờ diễn ra, đội nào tham dự, thời tiết, hình ảnh pháo hoa và bình luận của du khách. Tuy nhiên, số lượng bài viết đi sâu phân tích về giá trị văn hóa của lễ hội, vai trò của sự kiện trong xây dựng thương hiệu thành phố Đà Nẵng, hay ảnh hưởng của nó tới du lịch trải nghiệm gần như vắng bóng. Việc thiếu vắng các tuyến bài phản biện, các bài phân tích sâu về sự lai ghép văn hóa, ý tưởng nghệ thuật pháo hoa trong bối cảnh số, cũng như các bài khai thác góc nhìn người trẻ trong tiếp cận lễ hội – cho thấy các cơ quan báo chí chưa theo kịp nhu cầu "muốn hiểu sâu, muốn có chính kiến" của công chúng số hiện nay.

Thứ hai, năng lực công nghệ và hạ tầng số của nhiều tòa soạn còn hạn chế. Không ít cơ quan báo chí địa phương vẫn hoạt động theo mô hình truyền thống, thiếu nền tảng kỹ thuật để sản xuất nội dung số hiện đại. Việc tích hợp dữ liệu, phân tích hành vi người dùng hay sử dụng trí tuệ nhân tạo trong sản xuất nội dung còn sơ khai.

Thứ ba, một bộ phận nhà báo còn thiếu kỹ năng số, khả năng sử dụng công nghệ, kỹ năng kể chuyện đa phương tiện, phân tích dữ liệu… khiến sản phẩm chưa có sức hấp dẫn cao với công chúng trẻ – nhóm người dùng chủ lực trong môi trường số.

Thứ tư, báo chí gặp nhiều áp lực cạnh tranh từ mạng xã hội, nền tảng video, ứng dụng tin tức nước ngoài. Điều này dẫn đến hiện tượng một số tòa soạn chạy theo lượt xem, giật tít câu view, làm giảm chất lượng văn hóa trong nội dung báo chí.

Thứ năm, thiếu cơ chế phối hợp giữa cơ quan báo chí và các cơ quan quản lý, tổ chức văn hóa, doanh nghiệp công nghệ trong việc xây dựng văn hóa số, dẫn đến hoạt động truyền thông còn manh mún, thiếu chiến lược tổng thể, dài hạn. Ví dụ trong những năm gần đây, tình trạng xâm phạm bản quyền âm nhạc trên nền tảng số như YouTube, TikTok, Facebook, Zing MP3... diễn ra phổ biến. Nhiều sản phẩm âm nhạc bị sử dụng trái phép, phát tán rộng rãi trên không gian mạng, khiến các nghệ sĩ, công ty sản xuất âm nhạc thiệt hại về doanh thu và quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, hoạt động truyền thông báo chí về vấn đề này vẫn chưa đạt hiệu quả, một phần do thiếu cơ chế phối hợp liên ngành.

3. Một số giải pháp và khuyến nghị phát huy vai trò của báo chí trong xây dựng văn hóa số ở Việt Nam

Để phát huy vai trò của báo chí trong xây dựng văn hóa số ở Việt Nam, cần thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:

Thứ nhất, cần xây dựng một chính sách quốc gia toàn diện về phát triển văn hóa số, trong đó xác định rõ báo chí là thiết chế trung tâm, vừa là công cụ truyền thông, vừa là tác nhân văn hóa có khả năng kiến tạo giá trị trong môi trường số. Chính phủ, đặc biệt là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cần ban hành các khung chính sách ưu tiên báo chí trong các chương trình mục tiêu quốc gia về chuyển đổi số. Chính sách cần bao gồm cả nội dung ưu đãi đầu tư cho công nghệ số trong các tòa soạn, hỗ trợ tài chính cho các sản phẩm báo chí phục vụ văn hóa cộng đồng, xây dựng cơ chế đặt hàng công với tiêu chí rõ ràng về nội dung văn hóa số. Đồng thời, cần có chính sách khuyến khích các cơ quan báo chí khai thác, số hóa và phổ biến các giá trị văn hóa truyền thống thông qua nền tảng kỹ thuật số hiện đại, nhằm tạo ra mạng lưới lan tỏa văn hóa Việt ra toàn cầu.

Thứ hai, các cơ quan báo chí cần tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số một cách toàn diện, từ quy trình tổ chức sản xuất, biên tập, phân phối nội dung đến cách thức tương tác, thu hút công chúng và quản trị tòa soạn. Việc đầu tư vào công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo, học máy, dữ liệu lớn, thực tế ảo tăng cường không chỉ giúp nâng cao hiệu suất sản xuất nội dung mà còn mang lại trải nghiệm người dùng cá nhân hóa, hấp dẫn hơn. Các tòa soạn cần ưu tiên phát triển sản phẩm báo chí đa nền tảng, tích hợp từ báo viết, truyền hình, mạng xã hội đến podcast, infographic và video ngắn. Đồng thời, cần xây dựng hệ thống quản trị nội dung hiện đại, khả năng phân tích hành vi người đọc theo thời gian thực để điều chỉnh chiến lược nội dung phù hợp với từng phân khúc công chúng trong môi trường văn hóa số.

Thứ ba, cần đặc biệt chú trọng phát triển nguồn nhân lực báo chí đáp ứng yêu cầu mới của thời đại số, cả về kỹ năng tác nghiệp lẫn năng lực văn hóa và tư duy đổi mới. Nhà báo không chỉ cần giỏi nghiệp vụ truyền thống mà còn phải am hiểu công nghệ, sử dụng thành thạo công cụ số, có khả năng kể chuyện bằng dữ liệu, làm việc với đa nền tảng và linh hoạt thích ứng với môi trường truyền thông số hóa. Đồng thời, nhà báo cần có hiểu biết sâu về văn hóa số, đạo đức nghề nghiệp trong môi trường mạng, và khả năng phản biện, định hướng giá trị. Các cơ sở đào tạo báo chí, truyền thông nên cải tiến giáo trình, đưa các môn học như sản xuất nội dung số, an toàn thông tin, thiết kế tương tác, truyền thông đa nền tảng... vào chương trình chính khóa. Song song, cần tổ chức các khóa bồi dưỡng ngắn hạn về kỹ năng số cho đội ngũ nhà báo hiện hữu tại các tòa soạn, đặc biệt là cơ quan báo chí địa phương.

Thứ tư, cần tăng cường hợp tác đa ngành giữa các cơ quan báo chí với doanh nghiệp công nghệ, tổ chức xã hội, cơ quan văn hóa – giáo dục, tổ chức quốc tế nhằm xây dựng hệ sinh thái nội dung văn hóa số bền vững và sáng tạo. Các hình thức liên kết có thể bao gồm đồng sản xuất chuyên đề, xây dựng diễn đàn truyền thông về văn hóa số, triển khai chiến dịch truyền thông cộng đồng, chia sẻ nền tảng kỹ thuật số và dữ liệu số hóa. Đặc biệt, cần thúc đẩy các mô hình hợp tác công, tư trong lĩnh vực báo chí, văn hóa, trong đó Nhà nước tạo cơ chế, còn doanh nghiệp và báo chí cùng tham gia phát triển nội dung phục vụ cộng đồng. Việc tạo điều kiện cho các tòa soạn báo chí tiếp cận với nguồn dữ liệu mở, nền tảng mã nguồn mở và công cụ AI là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả truyền thông, đồng thời giảm thiểu chi phí và tăng khả năng sáng tạo văn hóa bản địa.

Thứ năm, cần nghiên cứu, ban hành bộ tiêu chí đánh giá mức độ đóng góp của báo chí vào quá trình xây dựng văn hóa số ở Việt Nam, từ đó làm cơ sở cho việc khen thưởng, hỗ trợ tài chính và nhân rộng các mô hình tiêu biểu. Bộ tiêu chí này có thể bao gồm các chỉ số về: tần suất và chất lượng nội dung văn hóa trên báo chí; mức độ ứng dụng công nghệ số trong lan tỏa giá trị văn hóa; chỉ số tương tác và tác động xã hội của các sản phẩm truyền thông; mức độ tham gia vào quá trình số hóa di sản và phát triển văn hóa cộng đồng. Ngoài ra, cần xây dựng cơ chế đặt hàng nhà nước với các nội dung báo chí gắn với nhiệm vụ gìn giữ, phát triển văn hóa Việt Nam trong môi trường số. Việc hỗ trợ các dự án số hóa di sản văn hóa, phát hành chuyên đề đa phương tiện về văn hóa dân gian, bảo tồn tiếng nói dân tộc, văn học truyền khẩu qua nền tảng số… cũng cần được quy hoạch bài bản, gắn liền với chiến lược phát triển báo chí quốc gia.

Kết luận

Báo chí giữ vai trò không thể thay thế trong tiến trình xây dựng văn hóa số ở Việt Nam. Với chức năng thông tin, định hướng, giáo dục, giải trí và phản biện xã hội, báo chí chính là lực lượng xung kích trong việc kiến tạo không gian văn hóa lành mạnh, tiến bộ trên môi trường số. Tuy nhiên, để thực hiện tốt vai trò này, báo chí Việt Nam cần vượt qua nhiều thách thức về công nghệ, nội dung và nhân lực. Cần có sự hỗ trợ của Nhà nước, sự phối hợp đa ngành và đặc biệt là sự đổi mới từ bên trong các cơ quan báo chí. Chỉ khi đó, báo chí mới có thể phát huy tối đa vai trò của mình trong công cuộc xây dựng nền văn hóa số mang bản sắc Việt Nam, góp phần thực hiện thắng lợi Chiến lược chuyển đổi số quốc gia và phát triển nền kinh tế tri thức trong thế kỷ XXI./.

_________________________________

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (1998), Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa VIII về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Văn phòng Trung ương Đảng.

2. Ban Tuyên giáo Trung ương (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật.

3. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2016), Luật Báo chí số 103/2016/QH13.

4. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2025), Dự thảo Luật Báo chí sửa đổi (lấy ý kiến góp ý).

5. Hội Nhà báo Việt Nam (2021), Bộ quy tắc ứng xử của người làm báo Việt Nam, https://hoinhabaovietnam.vn.

6. Chính phủ Việt Nam (2020), Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

7. Nguyễn Thị Minh (2022), “Báo chí và trách nhiệm xây dựng văn hóa số trong thời đại 4.0”, Tạp chí Lý luận Chính trị, số 12, tr 45–51.

8. Trần Văn Hòa (2023), Báo chí Việt Nam trong bối cảnh cạnh tranh truyền thông mạng xã hội và văn hóa số, Tạp chí Cộng sản, số 987, tr 32–37.

9. Báo chí dữ liệu và xu hướng làm báo mới trong thời đại số (2023), VietnamPlus, https://www.vietnamplus.vn.

10. Phát huy vai trò báo chí trên mặt trận tư tưởng – văn hóa (2024), Báo Nhân Dân, https://nhandan.vn/phat-huy-vai-tro-bao-chi-tren-mat-tran-tu-tuong-post889076.html.