Báo chí tương tác và mô hình tạo dựng cộng đồng quyền lực mới của truyền thông đương đại

Từ sự thay đổi của công nghệ truyền thông và cơ chế lan truyền tin tức...
Sự phát triển của công nghệ thông tin - viễn thông cùng sự lớn mạnh của các nền tảng mạng xã hội trong vòng một thập kỷ qua không những đã thay đổi thói quen tiếp nhận tin tức của độc giả mà còn kéo theo sự thay đổi hoàn toàn về cơ chế lan truyền tin tức của báo chí truyền thống. Tin tức kỹ thuật số ở thời điểm hiện tại không còn đơn thuần là các sản phẩm truyền thông điện tử mang thông điệp và câu chuyện được truyền phát một chiều từ cơ quan thông tấn báo chí – vốn từng được coi là các chủ thể quyền lực về mặt thông tin - tới từng độc giả như trước đây nữa.
Theo ”Báo cáo tin tức kỹ thuật số 2022” do Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters và Đại học Oxford phát hành vào tháng 6 vừa qua, số lượng người không quan tâm hoặc chủ động hạn chế tiếp cận các nguồn tin tức truyền thống đã tăng từ 29% (2017) lên 38% (2022) - tính trung bình tại 46 quốc gia trong phạm vi khảo sát. Cũng theo báo cáo này, hiện đang có một rào cản nhất định đối với các cơ quan thông tấn báo chí trong việc tiếp cận tập độc giả trẻ dưới 30 tuổi - những người lớn lên trong thời đại kỹ thuật số và có thói quen thường xuyên sử dụng mạng xã hội.
Các lý thuyết truyền thông đương đại đang nhắc nhiều tới một cấu trúc lan truyền thông tin dạng mạng tổ ong với nhiều điểm nút phát tán và tiếp nhận thông tin ngang hàng, thay thế cho cấu trúc hình tháp với một điểm phát, truyền tín hiệu tuyến tính tới nhiều điểm nhận đã từng tồn tại như một chân lý trong quá khứ.
Quyền lực trong mạng lưới truyền thông thế hệ mới đang chuyển dịch từ một điểm phát quyền năng ở phía trên đỉnh mô hình tháp sang hàng loạt các điểm nút kết nối ngang hàng của chuỗi thông tin lan truyền. Ở mỗi điểm nút đó, độc giả, vừa là người tiếp nhận - tiêu thụ tin tức, nhưng cũng đồng thời là người khuếch đại, phát tán, lan truyền; và cũng có thể là một chủ thể cung cấp hoặc tái tạo, diễn đạt lại nội dung tin tức theo cách riêng của họ. Những điểm nút như vậy sẽ làm nên sức mạnh của một mạng lưới truyền thông thế hệ mới.
Cơ chế lan truyền thông tin này chính là cách đã giúp Facebook, YouTube, Tiktok… thành công trong việc hình thành cộng đồng người dùng quy mô lớn cũng như gây dựng các phong trào, các xu hướng thông tin bùng nổ mạnh mẽ trên mạng xã hội. Cơ chế này cũng tương đồng với cách mà các cộng đồng quyền lực mới đang được hình thành liên tục trong kỷ nguyên kỹ thuật số.
... Tới việc hình thành những cộng đồng quyền lực mới trong lĩnh vực báo chí
Nếu như quyền lực truyền thống - khả năng tạo ra những ảnh hưởng có chủ đích - thường tập trung trong tay một số ít chủ thể, không được san sẻ và thường mang tính áp đặt thì quyền lực mới lại thuộc về số đông, được tạo ra bởi sự chia sẻ ngang hàng. Bằng cách kết nối các cá nhân để cùng hướng tới một mục đích cụ thể theo cách mà họ muốn, quyền lực mới tạo ra cơ hội tự xác lập giá trị cho mỗi cá nhân trong mạng lưới, mang đến những trải nghiệm riêng biệt. Trải nghiệm này cũng là động lực khuyến khích cá nhân tham gia tích cực vào chuỗi giá trị của hệ thống.
Câu chuyện chiến thắng của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thổng Mỹ năm 2016 dựa trên chiến dịch truyền thông; thành công của Facebook, Youtube, Tiktok hay các ứng dụng kinh tế chia sẻ như Uber, Grab, Airbnb… chính là những ví dụ cụ thể của việc ứng dụng mô hình kiến tạo cộng đồng quyền lực mới nhằm tạo ra giá trị cũng như những lợi ích thực tế từ sức mạnh của những cộng đồng phi tập trung trên không gian mạng.
Cấu trúc của một cộng đồng quyền lực mới bao gồm ba nhân tố chính: (1) những người tham gia, (2) lực lượng siêu tham gia, và (3) chủ sở hữu hoặc người quản lý nền tảng. Trong đó, chủ sở hữu hoặc người quản lý nền tảng chính là người đặt ra luật lệ, kiểm soát cuộc chơi theo yêu cầu của những người chơi. Lực lượng siêu tham gia là những cá nhân đóng góp tích cực cho nền tảng, làm gia tăng và lan tỏa các giá trị cốt lõi của nền tảng trong cộng đồng. Người tham gia là lực lượng gia nhập nền tảng, tiêu thụ những giá trị của nền tảng, lan tỏa thông điệp, năng lượng và tiếp tục gây ảnh hưởng lên những người khác, kể cả những người chưa tham gia và truyền cảm hứng để họ cùng gia nhập vào cộng đồng.
Với mô hình kiến tạo cộng đồng quyền lực mới trong lĩnh vực báo chí, người quản lý nền tảng là các cơ quan thông tấn báo chí, sở hữu các phương tiện truyền thông có uy tín và thương hiệu. Lực lượng siêu tham gia chính là đội ngũ phóng viên và các độc giả tích cực (cộng tác viên). Còn người tham gia là cộng đồng độc giả trên các hạ tầng phát hành nội dung trực tuyến.
Theo mô hình này, độc giả không phải là những người tiếp nhận tin tức thụ động một chiều mà họ sẽ tiêu thụ tin tức một cách cá nhân hóa theo nhu cầu, sở thích của họ, thông qua các công cụ tương tác hoặc công cụ phát hành tin tức mà cơ quan báo chí cung cấp; thậm chí tái tạo lại, chia sẻ và lan tỏa các sản phẩm truyền thông của cơ quan báo chí trong cộng đồng xã hội theo cách riêng của họ. Ở cấp độ tham gia cao hơn dựa trên mức độ sẵn sàng của những người “đặt ra luật chơi”, cộng đồng độc giả còn có thể trực tiếp hoặc gián tiếp tạo ra nội dung để phát hành trên các phương tiện truyền thông của cơ quan báo chí hoặc tạo ra các xu hướng thông tin bùng nổ trong dòng chảy thông tin trực tuyến hàng ngày theo sự dẫn dắt của cơ quan báo chí.
Báo chí tương tác - chìa khóa tạo dựng các cộng đồng quyền lực mới
Để có thể tham gia vào cuộc chơi kiến tạo cộng đồng quyền lực mới, các cơ quan thông tấn báo chí buộc phải đặt độc giả vào vị trí trung tâm và coi đó là một bộ phận quan trọng tham gia vào hệ sinh thái, cùng đồng hành tạo các giá trị cốt lõi của mình trong quá trình sản xuất, phân phối và lan truyền các sản phẩm tin tức kỹ thuật số.
Việc tổ chức nội dung cũng cần được định vị lại theo hướng gia tăng các sản phẩm mà độc giả có thể tham gia vào bằng cách cá nhân hóa, tái tạo lại sản phẩm đó; có thể bày tỏ ý kiến, cảm xúc; hoặc có thể tham gia đóng góp, bổ sung thông tin để tạo thành các mảnh ghép của một câu chuyện hoàn chỉnh. Cùng với đó, các đơn vị sở hữu hoặc quản lý nền tảng cũng cần phải cung cấp thêm các công cụ tương tác đơn giản, thuận tiện để độc giả có thể dễ dàng trở thành một điểm nút ngang hàng trong chuỗi sáng tạo – phát hành và lan truyền tin tức.
Báo chí tương tác là phương thức giao tiếp truyền thông mà ở đó, độc giả có thể tham gia trực tiếp vào nội dung hoặc có thể tác động vào hình thức thể hiện tác phẩm mà cơ quan báo chí cung cấp, khám phá và tiếp nhận sản phẩm truyền thông của cơ quan báo chí với những dấu ấn cá nhân hóa tùy theo mức độ tham gia của độc giả.
Báo chí tương tác có thể tồn tại theo 3 dạng thức sau:
- Tương tác giữa người với người: Cơ quan báo chí cung cấp công cụ để độc giả trao đổi trực tiếp với tòa soạn (đường dây nóng, email…) hoặc các diễn đàn thông tin, nhóm cộng đồng trên mạng xã hội để độc giả thảo luận trực tiếp với nhau hoặc với tòa soạn.
- Tương tác giữa người với máy: Cơ quan báo chí cung cấp các dạng sản phẩm báo chí tương tác, độc giả có thể trải nghiệm sản phẩm theo cách riêng của mình trong quá trình tiếp xúc và tác động vào hình thức thể hiện của sản phẩm, có thể cá nhân hóa và tái tạo lại sản phẩm theo cách riêng với dấu ấn cá nhân của mình.
- Tương tác giữa người với nội dung: Cơ quan báo chí cung cấp công cụ, định dạng sản phẩm tương tác và định hướng giá trị để cộng đồng độc giả cùng tham gia tạo ra nội dung và những giá trị mới cho hệ sinh thái của cơ quan báo chí, đồng thời lan truyền những giá trị này trong cộng đồng.
Điểm cốt lõi của các mô hình cộng đồng quyền lực mới đang hình thành liên tục trong kỷ nguyên kỹ thuật số là một hệ thống chia sẻ thông tin và giá trị ngang hàng cùng những động lực khuyến khích, kích hoạt hành động tương tác tích cực từ các điểm nút trong mạng lưới, nhằm hình thành nên những ảnh hưởng có chủ đích.
Dù muốn hay không thì chúng ta cũng không thể đảo ngược thực tế rằng, một trật tự mới đã được định hình trong lĩnh vực báo chí xuất bản mà ở đó, cơ chế lan truyền thông tin, phương thức sáng tạo và phát hành nội dung đã không còn như cũ./.
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Người Làm báo điện tử ngày 14.8.2022
Bài liên quan
- Truyền thông hình ảnh về Tổng Bí thư Tô Lâm trên báo Nhân Dân điện tử
- Truyền thông về văn hoá truyền thống trên báo mạng điện tử qua chiến lược kể chuyện đa nền tảng
- Báo chí cách mạng Việt Nam trong kỷ nguyên số dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh
- Báo chí phản biện xã hội để tạo sự đồng thuận
- Hoạt động truyền thông của các câu lạc bộ tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền và Học viện Ngoại giao
Xem nhiều
-
1
[Video] Khai mạc Hội Báo toàn quốc 2025
-
2
Hoạt động truyền thông của các câu lạc bộ tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền và Học viện Ngoại giao
-
3
Phê phán luận điệu xuyên tạc các nghị quyết “bộ tứ trụ cột”
-
4
Thái độ tiếp nhận của sinh viên đối với các sản phẩm truyền thông tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo trên nền tảng Tiktok
-
5
[Ảnh] Toàn cảnh Lễ khai mạc Hội Báo toàn quốc 2025
-
6
Bóc mẽ thủ đoạn xuyên tạc, bôi nhọ lịch sử Đảng trên không gian mạng của các thế lực thù địch
Liên kết
- Báo điện tử đảng cộng sản việt nam
- Báo nhân dân
- Báo Quân đội nhân dân
- Cổng thông tin điện tử Học viện Báo chí và Tuyên truyền
- Cổng thông tin điện tử Học viện Chính trị quốc gia hồ chí minh
- Tạp chí Cộng sản
- Tạp chí Giáo dục lý luận
- Tạp chí Giáo dục và Xã hội
- Tạp chí Khoa học xã hội và Nhân văn
- Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam
- Tạp chí Lý luận chính trị
- Tạp chí Nghiên cứu con người
- TẠP CHÍ Nghiên cứu dân tộc
- Tạp chí Người làm báo
- Tạp chí Nội chính
- Tạp chí Quản lý Nhà nước
- Tạp chí Tổ chức Nhà nước
- Tạp chí Tuyên giáo
- Tạp chí Xây Dựng Đảng
- Thư viện số Học viện Báo chí và Tuyên truyền
- Trang thông tin điện tử Hội đồng Lý luận Trung ương
Bóc mẽ thủ đoạn xuyên tạc, bôi nhọ lịch sử Đảng trên không gian mạng của các thế lực thù địch
Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam là những trang vàng chói lọi, là niềm tin, niềm tự hào của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta. Tuy nhiên, với mưu đồ thâm độc, thời gian qua, các thế lực thù địch đã tìm mọi cách bôi nhọ, xuyên tạc lịch sử Đảng bằng nhiều thủ đoạn, hình thức. Trong đó, các đối tượng lợi dụng không gian mạng để từng bước hủy hoại niềm tin của nhân dân ta vào những trang sử vàng truyền thống của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Truyền thông hình ảnh về Tổng Bí thư Tô Lâm trên báo Nhân Dân điện tử
Truyền thông hình ảnh về Tổng Bí thư Tô Lâm trên báo Nhân Dân điện tử
Truyền thông hình ảnh giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong công tác tuyên truyền, góp phần thể hiện sinh động uy tín, phong cách và hoạt động lãnh đạo của các đồng chí lãnh đạo cấp cao, qua đó tăng cường niềm tin của nhân dân, củng cố sự thống nhất trong Đảng và sự đồng thuận trong xã hội. Trong giai đoạn từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2024, hình ảnh Tổng Bí thư Tô Lâm được thể hiện trên báo Nhân Dân điện tử một cách trang trọng, nhất quán, phù hợp với định hướng chính trị – tư tưởng, phản ánh đầy đủ các mặt công tác lãnh đạo, chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư trong nước và đối ngoại. Trong bối cảnh truyền thông số phát triển mạnh mẽ, việc nâng cao chất lượng truyền thông hình ảnh về lãnh đạo cấp cao cần tiếp tục được quan tâm toàn diện cả về nội dung, hình thức, đồng thời tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý báo chí, cơ quan báo chí và các cơ sở đào tạo báo chí - truyền thông nhằm phát huy vai trò của báo chí trong việc lan tỏa hình ảnh lãnh đạo, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và đáp ứng yêu cầu tuyên truyền trong tình hình mới.
Truyền thông về văn hoá truyền thống trên báo mạng điện tử qua chiến lược kể chuyện đa nền tảng
Truyền thông về văn hoá truyền thống trên báo mạng điện tử qua chiến lược kể chuyện đa nền tảng
Bối cảnh toàn cầu hóa và kỷ nguyên số ngày nay đang mở ra nhiều không gian hơn bao giờ hết cho sự giao thoa và tiếp biến của các nền văn hóa trên toàn cầu. Trong điều kiện đó, việc bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống đang đứng trước nhiều thách thức, đòi hỏi phải có sự đổi mới về tư duy, phương pháp, cách thức thực hiện. Truyền thông đóng vai trò rất quan trọng trong việc gìn giữ, lan tỏa và các giá trị văn hóa truyền thống, làm cho những giá trị ấy luôn có sức sống qua các thế hệ cộng đồng. Bối cảnh mới hiện nay đòi hỏi những phương thức truyền thông mới, có khả năng kết nối cảm xúc và thích ứng với thói quen tiếp nhận đa dạng của công chúng hiện đại. Chiến lược kể chuyện đa nền tảng (transmedia storytelling) nổi lên như một giải pháp hiệu quả, cho phép truyền tải giá trị văn hóa thông qua hệ sinh thái nội dung phong phú, kết nối nhiều nền tảng và phương tiện truyền thông khác nhau.
Báo chí cách mạng Việt Nam trong kỷ nguyên số dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh
Báo chí cách mạng Việt Nam trong kỷ nguyên số dưới ánh sáng tư tưởng Hồ Chí Minh
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra sâu rộng, báo chí cách mạng Việt Nam đứng trước yêu cầu đổi mới toàn diện, hiện đại hóa nhưng vẫn giữ vững bản chất cách mạng. Vận dụng đúng đắn, sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về báo chí cách mạng không chỉ là đòi hỏi mang tính thời sự, mà còn là cơ sở lý luận cho việc tiếp tục xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam hiện đại, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.
Báo chí phản biện xã hội để tạo sự đồng thuận
Báo chí phản biện xã hội để tạo sự đồng thuận
Báo chí không chỉ là phương tiện thông tin đại chúng quan trọng mà còn là công cụ phản biện xã hội hiệu quả. Báo chí phản ánh tiếng nói, nguyện vọng chính đáng của nhân dân, tạo dư luận tích cực và thúc đẩy sự đồng thuận xã hội. Trong bối cảnh đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới, vai trò của báo chí trong việc phản biện xã hội càng trở nên quan trọng, góp phần tăng cường và củng cố vững chắc niềm tin giữa Đảng với nhân dân.
Bình luận