Xuân mới nói chuyện ... làng báo

Thật hay, vì tìm được đúng món làng báo vừa xứng đáng thay thế cho những tràng pháo nổ đì đùng, hoang phí, lại vừa đồng âm đồng điệu với hai tiếng tràng pháo, không làm mất đi âm điệu quen thuộc mà xưa kia dân mình thường đọc to lên, hay ngâm nga bên chén trà khay mứt, hoặc nguệch ngoạc thảo những nét phượng múa rồng bay trên giấy đỏ mỗi độ Xuân về.

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ  

Cây nêu, làng báo, bánh chưng xanh

Thật đúng, vì làng báo Việt Nam trong những năm qua, vào dịp tống cựu nghinh tân đều ra quân thật rầm rộ, trăm báo đua tài đua sắc, mỗi báo một vẻ độc đáo riêng, tạo nên một không khí thật nhộn nhịp tưng bừng mà đầy bản sắc văn hóa dân tộc. Làng báo đến dịp chào năm mới đã không hổ danh là tiếng nói của dân tộc, là nét văn hóa đặc trưng của người Việt, khiến cho bao nước bạn phải trầm trồ thán phục khi dừng chân đứng trước những sạp quầy quán tiệm, và hội báo Xuân hằng năm. Đúng là như một ngày hội lớn, quy tụ đủ mặt anh hào, từ Bắc chí Nam, từ đồng bằng đến cao nguyên, từ rừng xuống biển, từ miền xuôi lên miền ngược không thiếu cơ quan ngôn luận đại diện cho mọi tầng lớp xã hội nào!

Theo thống kê chưa đầy đủ thì trên toàn quốc có hơn 650 tờ tạp chí - báo, chưa kể đến các cơ quan báo nói (phát thanh), báo hình (truyền hình) và những tờ tạp chí của các ban ngành phát hành tại địa phương như: sở Văn hóa Thông tin, sở Khoa học Công nghệ Môi trường, sở Y tế, sở Tư pháp, sở Du lịch, sở Thương binh - Lao động và Xã hội, Liên đoàn Lao động tỉnh, Hội tem tỉnh, Tỉnh đoàn Thanh niên, Nội san tỉnh hội, Phật giáo… Vậy mới dám thử hỏi trên thế giới này có nước nào có được cả một làng Báo Xuân phong phú đa dạng như ở nước ta?

Ghé đến một sạp báo, một quầy, hay một tiệm báo dịp Xuân sang Tết đến, không ai không phải hoa cả mắt lên khi ngắm nhìn để chọn lựa cho mình một vài tờ báo mang về nhà đọc ba ngày đầu năm mới rảnh rang. Không thể dùng từ nào chính xác hơn là thiên hình vạn trạng. Báo lớn báo nhỏ, báo già báo trẻ, báo nam báo nữ, báo mỏng báo dầy, báo nặng báo nhẹ, báo đắt báo rẻ, báo Sở báo Bộ, báo tỉnh báo trung ương, báo nhà, khách… cứ tùy theo sở thích và túi tiền mà tha hồ chọn mua. Mọi lứa tuổi đều được phục vụ: người già có Người cao tuổi, xưa & nay, Cựu chiến binh… Con nít có Nhi đồng, Thiếu niên Tiền phong, Tri thức tuổi hồng, Khăn quàng đỏ, Rùa vàng, Giáo dục Tuổi thơ, Gia đình & Trẻ em… Giới phụ nữ thì có Phụ nữ Việt Nam, Thế giới Phụ nữ, Phụ nữ T.P HCM, Người đẹp Việt Nam, ấp Bắc chuyên đề Phụ nữ, Phụ nữ Thủ đô, Phụ nữ tiến bộ… Nam thanh nữ tú thì có Thanh niên, Tuổi trẻ, Tạp chí Thanh niên, Tri thức trẻ, Thế giới trẻ, Tiếp thị Gia đình… Ai thích thời trang thì chọn Thời trang trẻ, Nguyệt san mốt, Mốt & cuộc sống, Mỹ thuật, Đẹp… Ai thích mua sắm thì đã có Tư vấn tiêu dùng, Tiếp thị Việt Nam, Sài Gòn tiếp thị, Người tiêu dùng, Sành điệu, Mỹ phẩm… Ai quan tâm đến vấn đề an ninh trật tự thì có Công an nhân dân, Công an Thành phố Hồ Chí Minh, An ninh Thủ đô, Công an Đà Nẵng, An ninh Hải Phòng, Văn hóa Văn nghệ Công an, An ninh Thế  giới… Người có máu thích ngao du sơn thủy thì có các tờ Du lịch TP.HCM, Tạp chí Du lịch Việt Nam, Du lịch hoặc ngắm xem các trang du lịch trên các tạp chí in màu sang trọng khác như: Sài gòn Doanh nhân cuối tuần, Thông tin văn hóa, Tuần san Sài gòn giải phóng, Thứ bảy… Cán bộ, công nhân thì có các tờ Lao động, Người Lao động, Lao động & Công đoàn, Lao động Xã hội, Công nghiệp… Giới kinh doanh buôn bán thì đã có Thương mại, Kinh tế & hợp tác, Diễn đàn doanh nghiệp, Tạp chí Thương mại, Doanh nghiệp & Thương mại, Kinh tế Việt Nam… Dân mê thể dục thể thao thì phải đắn đo trước các tờ báo Thể thao Việt Nam, Thể thao & Văn hóa, Bóng đá, Phụ trương Thể thao SGGP, Thể thao ngày nay, Thể thao TPHCM, Bóng đá Tổng lực, Phụ nữ & Thể thao… Dân mê tin học khỏi phải lo mất phần với E-CHIP, PC Word, Làm bạn vói máy tính, Thế giới “A còng”, Tin học & đời sống… Ngành Tư pháp thì có Công lý, Bảo vệ pháp luật, Pháp luật, Pháp lý… Nhà binh cũng đã có phần với Văn nghệ quân đội, Quân đội nhân dân, Cựu chiến binh… Nhiếp ảnh thì có ánh sáng đẹp, Nhiếp ảnh, Thế giới ảnh…Dân mê “xi nê”hay ca nhạc, kịch thì có Điện ảnh kịch trường, Điện ảnh TP.HCM, Màn ảnh sân khấu, Báo ảnh đất Mũi cuối tuần, Nghệ sĩ & sân khấu với nhiều ảnh minh tinh thần tượng… Cánh nhà báo cũng tha hồ mà học hỏi và nâng cao nghiệp vụ, mở mang kiến thức ngành nghề với Người làm báo, Nhà báo và công luận, Nghề báo, và “một trời” tạp chí Người làm báo của các Hội nhà báo các tỉnh, thành… Còn có cánh nhà báo nhà thơ thì “bơi” giữa một “biển” báo - tạp chí như các tờ báo Văn nghệ, Văn nghệ trẻ, Văn TP.HCM, và các giai phẩm Xuân của các Hội văn học nghệ thuật tỉnh từ Lạng Sơn đến Cà Mau… Còn nói về các báo tỉnh thì hiếm thấy đầy đủ trên các sạp quầy, điều dễ hiểu là báo tỉnh nào phát hành trong tỉnh đó, hay chỉ gửi biếu tặng nhau giữa các cơ quan, đảng bộ với nhau, và biếu các tác giả có bài đăng, và một vài tờ đại diện gửi đi tham dự Hội báo Xuân cho quần chúng nhân dân biết dung nhan mặt mũi. Cho nên, nếu có một người tha hương làm ăn ở tỉnh bạn xa xôi mà muốn mua một tờ báo Xuân của tỉnh nhà trên một sạp báo tỉnh khác thì có nước… chịu chết thèm! Đến bao giờ các báo tỉnh vượt khỏi được ranh giới địa phương mình để góp mặt trên các sạp quầy báo nhỉ?

 Về nội dung phải nói là hầu hết các báo đều chọn lọc kỹ càng, tuyển duyệt kỹ lưỡng bài vở, đưa lên giai phẩm Xuân những bài viết đặc sắc, không đụng hàng (vì đã có đặt hàng trước), hấp dẫn lôi cuốn, và nói không ngượng miệng là nội dung kết tụ những tinh hoa tinh túy của những người cầm bút chân chính. Tên tuổi và tác phẩm mới keng của các nhà cách mạng lão thành, các nhà chính trị lỗi lạc, các nhà báo - nhà văn - nhà thơ lớn, các hoạ sĩ - nhiếp ảnh gia lừng lẫy, các cây đại thụ của giới phê bình văn học, hay của những cây bút trẻ đang lên sau những cuộc thi văn chương sẽ được ưu tiên xuất hiện trang trọng trên những  trang báo Xuân với diện tích “thuộc diện ưu đãi”. Tiếp theo phải kể đến lượng bài lớn thuộc dạng tư liệu lịch sử “Nhân vật lịch sử tuổi Tý - Sửu - Dần - Mão…” hoặc “Những sự kiện lịch sự đáng nhớ năm Thìn - Tỵ - Ngọ…”, “Đầu năm xông đất các Văn nghệ sĩ tuổi Mùi - Thân - Dậu…” hay các bài sưu tầm biên soạn - góp nhặt liệt kê về “năm nào nói chuyện con nấy” như: “Những chuyện lạ kỷ lục về Chó - Lợn - Chuột…”, “Từ điển mi ni tục ngữ - ca dao Việt Nam về Trâu - cọp - mèo…”. Mấy năm gần đây, trên rất nhiều tờ báo Xuân còn xuất hiện thêm một mảng thể loại sưu tầm biên soạn về “Tem sưu tập” rất công phu và hơi lạ lạ như: “Năm Ngọ nói chuyện ngựa đua trên tem bưu chính”, “Chiến mã và kỵ sĩ trên tem bưu thư”, năm Mùi thì “Tìm hiểu các loài Dê qua tem sưu tầm”, “Sơn dương trên tem”, năm Thân thì “Các loài Khỉ trên tem Bưu chính Việt Nam”, “Tôn Ngộ không trên tem” và các bài “Tem Tết Việt Nam”, “Tem 12 con giáp các nước”… Phải công nhân đây là thể loại mới lạ, vừa góp phần làm phong phú thêm cho Báo Xuân cả về trang mục lẫn kiến thức, vừa khẳng định được chỗ đứng không kém phần quan trọng cho thú sưu tập tem thanh tao và bổ ích mà phong phú đã phổ biến lan rộng khắp thế giới, Mảng bài về tem sưu tập đã không còn là “đặc sản báo chí” của tạp chí Tem do Hội Tem Việt Nam, cũng như các Hội Tem tỉnh thành phát hành nữa, mà đã trở thành những đóa hoa tươi tắn đầy màu sắc quen thuộc trong vườn hoa của Báo Xuân Việt Nam hằng năm. Một thể loại nữa cũng cần nên kể đến là mảng trào phúng dí dỏm, đó là những trang mục mang lại tiếng cười cho độc giả ba ngày Tết, xuất hiện trên khắp các giai phẩm Xuân với các thể loại hí hoạ, biếm họa, thơ châm, tiểu phẩm, chuyện cười… Không kể đến các tờ báo ngành khác có báo dành cả trang, có báo đăng rải từ trước ra sau, có báo dành 2 - 3 trang cho mảng dí dỏm hài hước này. Dân mình gì cũng cười, nên không có gì phải lấy làm lạ khi thấy trên khắp các báo Xuân đều có phần ưu ái cho những “sản phẩm mang lại nụ cười”, vì cười cho vui cho hên, và vì “một nụ cười bằng mười thang thuốc bổ” mà lị!

 Về hình thức phải nói là đáng mừng, đáng vui khi mỗi báo Xuân nước ta càng đẹp hơn, trang nhã hơn, bắt mắt hơn với công nghệ in ấn hiện đại. Trang bìa có rất nhiều tờ báo Xuân luôn là “dung nhan ăn nói” nên được thiết kế vừa nghệ thuật lại vừa sắc sảo, gây ấn tượng với độc giả ngay sau cái nhìn đầu tiên. Những gì gọi là “Chân thiện mỹ”đều đã được thể hiện ra trước trang bìa, có thể nói là “rút ruột” mang ra ngoài để bày tỏ, đó có thể là một tác phẩm nhiếp ảnh nghệ thuật rất súc tích nhưng gợi ra biết bao điều tốt đẹp an lành, cũng có khi đó là một toàn cảnh tiêu biểu cho thành tựu năm cũ và hứa hẹn một năm mới tươi sáng, cũng có khi là một bức tranh cô đọng gợi lên một mùa xuân xán lạn huy hoàng đầy ý nghĩa và cảm xúc… Bên trong hầu hết các tờ báo Xuân đều dành nhiều trang in màu, với sự chọn lọc kỹ lưỡng từng tấm ảnh, bức tranh minh họa cho từng bài viết với kỹ thuật ấn loát tiến bộ vượt bậc nên đều rõ ràng, sắc nét. Đặc biệt là những tranh ảnh tư liệu nước ngoài được khai thác từ Internet, hay từ các đĩa CD - ROM, rất rõ, rất chi tiết, đã làm tôn thêm giá trị của từng bài viết và cả tờ báo. Sắc màu rực rỡ, sáng sủa hài hòa của một rừng Báo Xuân đúng là đã làm cho độc giả phải hoa cả mắt lên, nhiều khi muốn… choáng ngợp!

 Bạn đọc nào cảm thấy có nhiều báo “hợp gu” với mình nhiều thì hao tiền nhiều. Có người thích coi chỉ một mảng đề tài, nhưng có người thứ gì cũng thích đọc, cũng thích tìm hiểu, thích thì cứ mua. Có người chỉ mua vài tờ báo mà quanh năm mình đã đọc quen. Có người kinh tế eo hẹp nên chỉ mua một, hai tờ báo tượng trưng để trong nhà cho hàng xóm, khách khứa có mà đọc ba bữa nghỉ ngơi thư giãn. Dân nghèo thì coi cọp ở các quầy sạp, rồi chờ có hội Báo Xuân sẽ thoải mái mà ngồi lật xem từng ảnh, đọc từng trang báo, gẫm từng trang chữ vẫn thấy Xuân thấy Tết.

 Nói chung, năm hết Tết đến, tiễn cũ đón mới nếu có ai mà không biết đến, hoặc không cầm trên tay, hay không sở hữu một tờ báo Xuân nào, thì thật là… không thấy mùa xuân. Chắc sẽ có người lo lắng rằng: “Báo Xuân phát hành quá nhiều như vậy liệu có bán hết trong một mùa xuân hay không?”. Xin thưa rằng: “Đừng có lo”. Dân mình đọc báo dữ lắm, mua báo cũng dữ lắm. Hằng năm, các quầy sạp báo chí đều sẽ trống trơn vào các ngày cuối năm, nếu có tồn thì tồn những tờ báo quá dở, quá khô khan, hoặc báo in ấn xấu lại quá ham hố phát hành với số lượng quá nhiều mà thôi! Cho nên nếu có ai đó có suy nghĩ “không vội gì mua báo Xuân, để từ từ đến ngày Mươi tết mua cũng được”, thì coi chừng không có gì để mang về nhà! Ngưòi ta mua báo Xuân đâu chỉ để mang về đọc ba ngày Tết, mà có người mua về để đọc cho hết cả tháng Giêng, có người đọc xong mỗi năm rồi đem cất kỹ để lưu giữ cả 12 năm qua như một bộ sưu tập, và còn lưu giữ thêm dài dài. Vậy cho nên mới có câu thơ vui rằng:

 Xuân đi chớ tưởng xuân tàn

Đêm qua báo Tết vẫn còn đọc chơi

Đọc xong chớ xong rồi

Ngày mai đọc tiếp một hơi vẫn còn…

______________________________

Bài đăng trên Tạp chí Báo chí và Tuyên truyền số tháng 1+2.2005

Huyền Nữ Dương Chi